आजदेखि लैंगिक हिंसाविरुद्ध १६ दिने अभियान 
हरेक वर्ष मनाइने गरिएको लैंगिक हिंसाविरुद्ध १६ दिने अभियान शनिबारदेखि सुरु हुँदै छ । देशभरि लैंगिक हिंसाविरुद्ध विविध कार्यक्रम गरी अभियान मनाउन लागिएको छ । महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयले अभियानमा साथ दिन सबैलाई आग्रह गरेको छ । 

एक वर्षमा जबर्जस्ती करणी गरी पाँच महिलाको हत्या
मृत्यु हुनेमा १० वर्षमुनि, ११–१६, १९–२५, ३६–४५ र ४६–५९ वर्ष उमेर समूहका एक–एकजना छन् । सोलुखुम्बु, पर्सा, मकवानपुर, बाँके र कैलालीमा एक–एक मुद्दा दर्ता भएको छ ।

देशभर दैनिक ६ बालबालिकामाथि यौन हिंसा हुने गरेको छ । प्रहरीको तथ्यांकअनुसार एक वर्षमा भएका तीन हजार ४०३ यौनजन्य हिंसाका पीडितमध्ये ६३.८% अर्थात् दुई हजार १७२ बालिका छन् । ८८.२% पीडक पीडितका नाता–सम्बन्ध र चिनजानका व्यक्ति छन् । 

यौनजन्य हिंसाको नाता–सम्बन्धको आधारमा प्रहरीले गरेको एक वर्षको विश्लेषणले लैंगिक हिंसासम्बन्धी भयानक चित्रण गरेको हो । महिला तथा बालबालिकाको सुरक्षामा आफन्तहरू नै चुनौती बनेकोमा प्रहरी अधिकारीले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । 

आर्थिक वर्ष ०७९/८० मा तीन हजार तीन सय ५७ यौनजन्य घटनामा तीन हजार ६ सय ७८ अभियुक्त पक्राउ परेका थिए । जसमा ८८.२ प्रतिशत अर्थात् तीन हजार दुई सय ४३ जना चिनजानका अभियुक्त छन् । जसमा आठ सय १० जना पारिवारिक नाताकै छन् । त्यस्तै, ६२ श्रीमान्, नौ सय ५३ जना छिमेकी, ६७ जना शिक्षकबाट यौनजन्य हिंसा भएको छ । कुल आरोपितमध्ये चार सय ३५ जना मात्र अपरिचित छन् । यौनजन्य हिंसामा जबर्जस्ती करणी, बाल यौन दुव्र्यवहार, अप्राकृतिक मैथुनजस्ता घटना पर्दछन् ।

महिला हिंसाको अर्काे डरलाग्दो तथ्यांक के छ भने यौनजन्य हिंसामा पर्नेमा ६३.८ प्रतिशत बालिका छन् । एक वर्षको अवधिमा १० वर्षभन्दा कम उमेरका तीन सय ७५ बालबालिका यौनजन्य हिंसामा परेका छन् । त्यस्तै, ११ देखि १६ वर्ष उमेरका एक हजार तीन सय ९३ छन् । १६ देखि १८ वर्ष उमेरका चार सय चारजना छन् । 

एक वर्षमा तीन हजार चार सय तीनजना पीडित भएकोमा दुई हजार एक सय ७२ जना १८ वर्षभन्दा कम उमेरका बालबालिका छन् । जसअनुसार दैनिक ६ बालबालिकामाथि यौन हिंसा हुने गरेको छ । थोरै मात्र घटनाको उजुरी पर्ने भएकाले वास्तविक घटना अझै धेरै हुन सक्ने प्रहरी अधिकारी बताउँछन् । 

त्यस्तै, ३३ जना बालक एक वर्षमा यौन हिंसाको सिकार भएका छन् । पीडकमध्येमा भने १९ देखि २५ वर्ष उमेरका धेरै छन् । तीन हजार ६ सय ७८ पीडकमध्ये एक हजार दुई सय ४८ जना सो उमेर समूहका छन् । त्यसपछि २६ देखि ३५ वर्ष उमेर समूहका नौ सय ४२ जना छन् । 

शैक्षिक योग्यताको आधारमा पीडित तथा पीडक दुवै सामान्य साक्षर छन् । पीडितमध्ये दुई हजार दुई सय ३३ तथा पीडकमध्ये दुई हजार आठ सय ६२ जना छन् । 
पेसाको आधारमा पीडितमध्ये विद्यार्थी र कृषि पेसामा आबद्ध धेरै छन् । एक हजार नौ सय ५४ विद्यार्थी, सात सय ६८ कृषि पेसामा आबद्ध र चार सय ८३ जना गृहिणी छन् । पीडकतर्फ कृषि पेसामा आबद्ध एक हजार सात सय ८७, मजदुरीमा आबद्ध एक हजार एक सय ६ तथा विद्यार्थी तीन सय ९६ जना छन् । 

घरेलु हिंसाका घटना मधेशमा उच्च
घरेलु हिंसाका घटना मधेश प्रदेशमा उच्च रहेको प्रहरीले जनाएको छ । एक वर्षमा १६ हजार पाँच सय १९ घटना दर्ता भएकोमा चार हजार नौ सय २३ मधेश प्रदेशमा छन् । त्यस्तै, लुम्बिनी प्रदेशमा दुई हजार आठ सय ८८, उपत्यकामा दुई हजार आठ सय १६, कोशीमा एक चार सय ७४, उपत्यकाबाहेकका बागमती प्रदेशका जिल्लामा एक हजार तीन सय ४२, सुदूरपश्चिममा एक हजार दुई सय आठ तथा कर्णालीमा आठ सय ५५ घटना रहेका छन् । घरेलु हिंसाका ९९ प्रतिशत घटनामा प्रहरीमै मिलापत्र हुने गरेका छन् । 

प्रहरी संगठनभित्र शून्य सहनशीलता कार्य–आदेश लागू 
पछिल्लो समय केही प्रहरी अधिकारी नै यौन हिंसाका घटनामा संलग्न हुन थालेपछि नेपाल प्रहरीले यसविरुद्ध विशेष कार्ययोजना बनाएर लागू गरेको छ । प्रहरी महानिरीक्षक वसन्तबहादुर कुँवरले शुक्रबार ‘लैंगिक हिंसामा संलग्न प्रहरी कर्मचारी शून्य सहनशीलता कार्य–आदेश–२०८०’ आदेशको शुभारम्भ गरेका हुन् । 

यस रणनीतिअनुसार कुनै कर्मचारीबाट महिला हिंसा भएको सूचना प्राप्त भएमा जिल्ला प्रहरी प्रमुखले १२ घन्टाभित्र अनिवार्य रूपमा माथिल्लो निकायमा जानकारी गराउनुपर्ने हुन्छ । हिंसाका घटना भएमा प्रहरी प्रधान कार्यालयबाटै विशेष टिम खटिएर द्रुत गतिमा छानबिन गरिने कार्य–आदेशमा उल्लेख छ ।

समयसीमा तोकेर नै यससम्बन्धी नीतिलाई प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन थालिएको प्रहरीको महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ सेवा निर्देशनालयका एसएसपी डा. मनोज केसीले शुक्रबार आयोजित कार्यक्रममा जानकारी गराए । 

प्रहरीमा पहिलेदेखि नै महिला हिंसामा शून्य सहनशीलताको नीति रहे पनि त्यससम्बन्धी विस्तृत कार्ययोजना थिएन । महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ सेवा निर्देशनालयले कार्य–आदेश बनाएको हो । 

एसएसपी योगबहादुर पाल तथा डिएसपी भीमलाल भट्टराई आफैँ यौन हिंसा गरेपछि कारबाहीमा परेका थिए । यिनै घटनापछि प्रहरीले यस विषयमा थप कडाइ गरेको हो । कार्य–आदेश शुभारम्भ गर्दै प्रहरी महानिरीक्षक कुँवरले लैंगिक हिंसाका घटनामा कडाइका साथ विभागीय तथा फौजदारी कारबाही गरिने बताए । 

पीडित र पीडक कस्ता ?
- यौनजन्य हिंसाका पीडकमध्येमा १९ देखि २५ वर्ष उमेरका धेरै छन् । ३६ सय ७८ पीडकमध्ये १६ सय ४१ जना (१२४८ पुरुष र १५ महिला) सो उमेर समूहका छन् । त्यसपछि २६ देखि ३५ वर्ष उमेर समूहका ९५५ जना (९४९ पुरुष र ६ महिला) छन् । १० वर्षमुनिका २ बालक, ११–१६ उमेर समूहका २०६ (२०५ बालक, १ बालिका) र १७–१८ वर्ष उमेर समूहका १७५ (१७१ किशोर, ४ किशोरी) छन् । त्यस्तै, ३६–४५ उमेर समूहका ५६२ (५५५ पुरुष, ७ महिला) र ४६–५९ उमेर समूहका ३४८ पुरुष अभियुक्त छन् । यौनजन्य हिंसाका १५९ अभियुक्त ६० वर्षभन्दा माथिका छन् । 

- शैक्षिक योग्यताको आधारमा पीडित तथा पीडक दुवै सामान्य साक्षर छन् । पीडितमध्ये ६६ निरक्षर, २२३३ साक्षर, ८९० विद्यालयस्तर, १७९ प्रमाणपत्र तह र ३५ जना स्नातक वा सोभन्दा माथिका छन् । त्यस्तै, पीडकमा ४६ निरक्षर, २८६२ साक्षर, ४७० विद्यालयस्तर, २२० प्रमाणपत्र तह र १० जना स्नातक वा सोभन्दा माथि अध्ययन गर्ने छन् । १० जना पीडकको भने शैक्षिक योग्यता खुलेको छैन ।

- पेसाको आधारमा पीडितमध्ये विद्यार्थी र कृषि पेसामा आबद्ध धेरै छन् । पीडितमा कृषिमा आबद्ध ७६८, रोजगार ४३, व्यापार २५, मजदुरी गर्ने १२८, गृहिणी ४८३ छन् । पीडकमा भने कृषि पेसामा आबद्ध १७८७, रोजगार १९१, व्यापार गर्ने १८३, मजदुरी गर्ने ११०६ र गृहिणी ८ जना छन् । 

- घटनास्थलका आधारमा सबैभन्दा धेरै १७ सय २९ अपराध घर/कोठाभित्र भएका छन् । त्यसपछि क्रमशः सार्वजनिक स्थलमा १४७०, होटेल/गेस्ट हाउसमा १४१ र सवारीसाधनमा १७ अपराध भएका छन् । 

- हिंसाको तरिकाको आधारमा डरधाक देखाएर १८२९, ललाई–फकाई १४९२ र नसालु पदार्थ सेवन गराई (लठ्याएर र बेहोस बनाएर) ३६ यौन हिंसाका घटना भएको तथ्यांक छ ।