- वि.सं २०८१ बैशाख १६ आइतबार
केही महिनाअघि मात्रै एसियाकै सबैभन्दा धनी व्यक्ति मुकेश अम्बानीकी श्रीमती निता अम्बानी परोपकारमा ध्यान केन्द्रित गर्न भन्दै व्यवसायबाट टाढिएकी थिइन् । तर, अहिले उनै निता भारतीय मिडियाको प्रतिस्पर्धी दुनियामा ठूलो कार्यभार सम्हाल्दै व्यवसायमा फर्किएकी छन् । उनी भारतमा डिज्नी (डिआइएस) मिडिया शाखा र अरबपति मुकेश अम्बानी स्वामित्वको रिलायन्स इन्डस्ट्रिजको मिडिया शाखाको मर्जरबाट गठन हुने ८.५ अर्ब डलर लागतको विशाल संगठनकोे अध्यक्ष हुनेछिन् ।
६० वर्षीया निताको यो नयाँ पद उनका पति मुकेशले आफ्ना उत्तराधिकारी तय गरेको दुई वर्ष नबित्दै आएको छ । खुद्रा, प्रविधि र नवीकरणीय ऊर्जालाई समेट्ने २३६ अर्ब डलरको कम्पनीलाई मुकेशले तीन छोराछोरीलाई केकसरी हस्तान्तरण हुने भन्ने योजना बनाएका छन् । निता अम्बानी एक्लैले मिडिया शाखाको नेतृत्व गर्नेछैनन् । डिज्नीका एसिया प्रशान्तीय एकाइका पूर्वअध्यक्ष उदय शंकर संयुक्त यस उद्यमको उपाध्यक्ष हुनेछन् र ‘रणनीतिक मार्गदर्शन’ प्रदान गर्नेछन् । नियामक र सेयरधारकहरूले स्वीकृति प्रदान गरेमा डिज्नी–रिलायन्स सम्झौता सन् २०२४ को अन्त्य वा २०२५ को सुरुमा पूरा हुने अनुमान गरिएको छ ।
रिलायन्स इन्डस्ट्रिजको बोर्डमा पहिलो महिला निर्देशक बनेर निता अम्बानीले १० वर्षअघि पहिलोपटक व्यापारको केन्द्रमा पाइला टेकेकी थिइन् । नियामकहरूले सूचीबद्ध भारतीय कम्पनीलाई बोर्डरुममा लैंगिक विविधता सुधार गर्न आग्रह गरेको केही महिनापछि भएको नियुक्तिलाई केही विश्लेषकले पाखण्डको रूपमा आलोचना गरेका छन् । उनले समूहको परोपकारी पहलमा केन्द्रित रहेको रिलायन्स फाउन्डेसनमा ‘आफ्नो ऊर्जा र समय समर्पित गर्न’ गत अगस्टमा बोर्डबाट राजीनामा दिएकी थिइन् ।नितासँग यसअघि नै देशमा खेलकुद र कला प्रवद्र्धनमा ठूलो अनुभव छ । उनी लोकप्रिय इन्डियन प्रिमियर लिग (आइपिएल)को क्रिकेट समूह मुम्बई इन्डियन्सकी मालिक हुन् ।
सन् १९८५ मा मुकेश अम्बानीसँग विवाह गरेकी निता अन्तर्राष्ट्रिय ओलम्पिक समितिकी सदस्य र न्युयोर्कको मेट्रोपोलिटन म्युजियम अफ आर्ट बोर्डको मानार्थ ट्रस्टी पनि हुन् ।
नयाँ मिडिया उद्यमको सफलताका लागि खेलकुद महत्वपूर्ण हुनेछ । डिज्नी इन्डियाले मर्जरको घोषणा गर्नुअघि धेरै चुनौतीको सामना गरिरहेको थियो । यो सन् २०२२ मा नराम्रोसँग प्रभावित भयो, जतिवेला यसले रिलायन्सलाई आइपिएल क्रिकेट खेल स्ट्रिम गर्ने डिजिटल अधिकार गुमाएको थियो, जसका कारण लाखौँ सदस्य गुमाउनुपरेको थियो । भरत नाट्यम्को भारतीय शास्त्रीय नृत्य शैलीमा तालिम लिई उनले गत वर्ष मुम्बईमा निता मुकेश अम्बानी सांस्कृतिक केन्द्र स्थापना गरिन्, जसले मे २०२३ मा भारतको पहिलो प्रमुख ब्रोडवे सो द साउन्ड अफ म्युजिक ल्यायो ।
सन् १९८५ मा मुकेश अम्बानीसँग विवाह गरेकी उनी अन्तर्राष्ट्रिय ओलम्पिक समितिकी सदस्य र न्युयोर्कको मेट्रोपोलिटन म्युजियम अफ आर्ट बोर्डको मानद ट्रस्टी पनि हुन् । उनीहरूका तीन छोराछोरी (छोरी इसा र छोराहरू अनन्त र आकाश) ले पनि पारिवारिक व्यवसायमा ठूलो भूमिका खेल्दै आएका छन्, यद्यपि मुकेश अम्बानीले सन् २०२२ मा उत्तराधिकार योजना बनाउँदा आफ्नो चाँडै अवकाश लिने मनसाय नभएको विषयलाई जोड दिएका थिए ।
‘मैले इसा, आकाश र अनन्तबीच कहिल्यै भेदभाव गरेको छैन । मेरा छोराहरूले जे गर्न सक्छन्, मेरी छोरीले पनि गर्न सक्छिन्,’ कर्पोरेट भारतमा महिलालाई प्रवद्र्धन गर्नेबारे केही महिनाअघि सोधिएको एक दुर्लभ टिभी अन्तर्वार्तामा निता अम्बानीले भनेकी थिइन् । ‘हाम्रा युवालाई अवसर दिनुहोस्, तिनीहरू चम्कनेछन्,’ उनले भनेकी थिइन् । उनको विचारमा समान पारिश्रमिक कर्पोरेट जगत्मा आवश्यकता हो ।
पछिल्लो दशकमा भारतीय बोर्डरुममा महिलाहरूको प्रतिनिधित्व उल्लेखनीय रूपमा सुधार भएको छ । इवाई परामर्शदाताको एक रिपोर्टअनुसार नेसनल स्टक एक्सचेन्जमा सूचीबद्ध शीर्ष पाँच सय कम्पनीमध्ये सन् २०२२ मा लगभग ९५ प्रतिशतमा एक महिला बोर्ड सदस्य थिए, जुन सन् २०१७ मा ६९ प्रतिशत थियो ।
आफ्नो नयाँ शीर्ष पदसँगै निता अम्बानी भारतीय मिडिया र मनोरञ्जन क्षेत्रको सबैभन्दा शक्तिशाली महिला बनेकी छिन्, जसको मूल्य २५ अर्बभन्दा बढी छ र द्रुत रूपमा बढ्दै छ । रिलायन्सले मर्ज भएको संस्थामा ६३ प्रतिशतभन्दा बढी स्वामित्व पाउनेछ । बाँकी डिज्नीको हो । संयुक्त उद्यममा ७५० मिलियनभन्दा बढी दर्शक पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ ।रिसर्च फर्म मिडिया पार्टनर्स एसियाका उपाध्यक्ष मिहिर शाहले सम्झौताले नेटफ्लिक्सजस्ता विश्वव्यापी स्ट्रिमिङ दिग्गजहरू (नेटफ्लिक्स) को समयमा ‘सन्तुलन, नाफा र प्रतिस्पर्धात्मकता बढाउन’ देशमा ‘शक्तिशाली संस्था’ सिर्जना गरेको बताए ।
सिएनएनका लागि दीक्षा म्याडहकको रिपोर्ट
