तारे होटेलमा नियमित कामदारका स्थानमा आउटसोर्सिङ र प्रशिक्षार्थी श्रमिक 

स्थायी श्रमिक राख्दा दीर्घकालीन भार पर्ने, तर प्रशिक्षार्थी श्रमिकबाट उल्टै रकम पाइने भएपछि तारे होटेलको प्राथमिकतामा आउटसोर्सिङ

काठमाडाैंका तारे होटेलहरूले नयाँ श्रमिक नियुक्तिमा आउटसोर्सिङ, तालिमे र प्रशिक्षार्थीलाई प्राथमिकता दिन थालेका छन् । नियमित रोजगारीमा आफैँले नियुक्त गरेका श्रमिकलाई विभिन्न बहानामा हटाएर होटेलले आउटसोर्स, तालिमे र प्रशिक्षार्थी श्रमिक नियुक्त गर्न थालेको एक अध्ययनले देखाएको छ । त्यस्तै, अवकाशप्राप्त श्रमिकको पदमा पनि आउटसोर्सका श्रमिक नियुक्त गर्न थालेको पाइएको हो । श्रम ऐनले कुनै पनि कम्पनीको मुख्य कामबाहेक अन्य काममा मात्रै यस्ता आउटसोर्स र तालिमे कामदार राख्न पाउने व्यवस्था गरेको छ ।

नेपाल ट्रेड युनियन महासंघ (जिफन्ट)ले गरेको एक अध्ययनअनुसार काठमाडौंमा रहेका तारे होटेलले ऐनविपरीत आउटसोर्स र तालिमे श्रमिकबाट नै व्यवसाय सञ्चालन गर्ने गरेको पाइएको छ । अध्ययनमा समेटिएका हायात होटेल, गोकर्ण रिसोर्ट, सोल्टी होटेल, र्‍याडिसन, हिमालयन, एभरेस्ट, मल्ललगायतका होटेलहरूले आउटसोर्स र तालिमे श्रमिक नियुक्त गरेको पाइएको छ । जिफन्टको तथ्यांकअनुसार होटेलले आधाभन्दा बढी श्रमिक आउटसोर्स र तालिमे राखेका छन् ।

त्यति मात्रै होइन, होटेलहरूले ऐनविपरीत श्रमिकलाई करारमा समेत राखेका छन् । आउटसोर्सका श्रमिकप्रति कम्पनीको उत्तरदायित्व कम हुने भएपछि होटेलहरूले श्रम ऐनविपरीत श्रमिक नियुक्त गर्न थालेको जिफन्टका उपाध्यक्ष जनक चौधरीले बताए । ऐनबमोजिम कुनै पनि प्रतिष्ठानले मुख्य काम वा सेवाका लागि आउटसोर्स गर्न पाइँदैन । त्यस्तै, उच्च प्रशासनिक पदबाहेकका अन्य पदमा करारमा समेत श्रमिक राख्न पाइँदैन ।

तर, होटेलहरूले श्रम ऐनको बेवास्ता गर्दै श्रमिक नियुक्त गरिरहेको उनले बताए । कुनै खास कामका लागि नियुक्त गरिने रोजगारीलाई कार्यरत रोजगारी भनिन्छ । प्रतिष्ठानले सो काम वा परियोजना समाप्त भएपछि श्रमिकको श्रम पनि सकिन्छ ।

त्यस्तै, प्रष्तिठान कुनै निश्चित समय अवधिका लागि दिने रोजगारीलाई समयगत रोजगारी भनिन्छ । तोकिएको समय अवधि सकिएपछि श्रमिकको श्रम पनि सकिन्छ । श्रमिकलाई एक महिनाको अवधिमा सात दिन वा सोभन्दा कम अवधिका लागि दिने रोजगारीलाई आकस्मिक रोजगारी भनिन्छ । यस्तै, एक हप्तामा ३५ घण्टा वा सोभन्दा कम समयमा काम सम्पन्न गर्ने गरी दिने रोजगारीलाई आंशिक रोजगारी भनिन्छ । यीबाहेकका रोजगारीलाई नियमित रोजगारी भनिन्छ । 

प्रशिक्षार्थीबाट उल्टै रकम असुल
तालिम र प्रशिक्षार्थी श्रमिकबाट होटेलले उल्टै रकम असुल्ने गरेको पाइएको छ । विभिन्न कलेजसँग सम्झौता गरी प्राक्टिकलका लागि होटेलले प्रशिक्षार्थी श्रमिक नियुक्त गरेका छन् । यसरी नियुक्त भएका श्रमिकबाट होटेलले उल्टै रकम असुल्ने गरेको पाइएको छ । वैदेशिक रोजगारीमा जान सहज हुने भन्दै विद्यार्थीलाई प्रशिक्षार्थीका रूपमा श्रमिक राख्ने गरिएको छ । 

यस्तै, आउटसोर्स गरिएका श्रमिक पनि जोखिममा पर्ने गरेका छन् । रोजगारदाता कम्पनीले आउटसोर्स प्रत्येक वर्ष टेन्डर आह्वान गर्छ । प्रत्येक वर्ष फरक–फरक आउटसोर्स कम्पनीले टेन्डर पाउने हुँदा श्रमिकको रोजगारी सधैँ जोखिममा हुने जिफन्टका उपाध्यक्ष चौधरीले बताए । उनका अनुसार यसरी रोजगारी गुमाएको गुनासो लिएर जिफन्ट आउनेको संख्या बढ्दै गइरहेको छ ।

कुन होटेलमा कति आउटसोर्सका कर्मचारी ? 
जिफन्टको तथ्यांकअनुसार होटेल हायातमा कुल तीन सय ५० जना श्रमिक छन् । जसमध्ये एक सय ५० जना श्रमिक करारमा छन् भने आउटसोर्सबाट ५० जना नियुक्त गरिएका छन् । त्यसमा ३० जना सुरक्षा र ५० जना सरसफाइ क्षेत्रमा कार्यरत छन् । त्यस्तै, गोकर्ण रिसोर्टमा रहेका तीन सय श्रमिकमध्ये २६ जना आउटसोर्स गरिएका छन् । रिसोर्टले हाउसकिपिङ, सुपरभाइजर, प्रशासनिक कामका लागि करारमा श्रमिक नियुक्त गरेको छ । होटेलले नियमित काममा रहेका श्रमिकलाई १२ हजारभन्दा बढी रकम थपेर करारमा नियुक्ति दिएको श्रमिकले बताएका छन् ।  

होटेल मल्लमा रहेका एक सय ७० श्रमिकमध्ये ३० जना सुरक्षागार्ड आउटसोर्स गरिएका छन् । प्रशासनिक कामका लागि होटेलबाट तीनजना श्रमिक करारमा नियुक्त गरिएको छ । २० जना तालिमे श्रमिक छन् । नियमित रोजगारीमा कार्यरत श्रमिकको संख्या एक सय ३० छ । सोल्टी होटेलमा रहेका पाँच सयभन्दा बढी श्रमिकमध्ये सयजना आउटसोर्स गरिएका छन् । करारको सर्तमा दुई सयजना श्रमिक राखिएको छ । होटेलबाट सीधै राखिएका भने दुई सय श्रमिक छन् । 

होटेल र्‍याडिसन लाजिम्पाटमा कुल दुई सय श्रमिक नियमित रोजगारीमा छन् । सुरक्षा गार्डका लागि २५ जना श्रमिक आउटसोर्स गरिएको छ । ४५ जना करारमा, २० जना तालिमे र ६० जना प्रशिक्षार्थी छन् । होटेल अलफ्ट ठमेलमा दुई सय ६० जना श्रमिक छन् । जसमध्ये ५० जना आउटसोर्स गरिएको छ । होटेल एभरेस्टमा एक सय ७० जना श्रमिक रहेकामा ४५ जना मात्र नियमित रोजगारीमा छन् । १५ जना नियमित रोजगारीमा रहेकालाई अवकाश दिइएको छ । केएफसी दरबारमार्गमा तीन सयभन्दा बढी श्रमिक कार्यरत छन् । त्यसमध्ये दुई सय ८० जना आउटसोर्स गरिएको छ । नियमित रोजगारीमा ३० जना मात्रै छन् ।