भाँचिएको खुट्टाका भरमा स्वर्ण जितेँ

दक्षिण एसियाली खेलकुदमा पुरुषतर्फ लगातार चार स्वर्ण जित्ने तेक्वान्दोका दीपक विष्ट एक्लो नेपाली खेलाडी हुन् । उनीभन्दा अगाडि म्याराथनका वैकुण्ठ मानन्धरले लगातार तीन स्वर्ण जितेका थिए । सन् २०१० मा ढाकामा भएको ११औँ सागमा विष्टले मानन्धरको रेकर्ड तोड्दै आफ्नो नाममा ल्याउन सफल भए । सन् २०१९ मा नेपालमै आयोजना भएको १३औँ सागमा पौडीकी गौरिका सिंहले चार स्वर्ण जित्दै विष्टको रेकर्ड बराबरी गरेकी थिइन् । उनले सन् २००४ मा पाकिस्तानको इस्लामाबादमा भएको नवौँ साफमा चुमेको स्वर्ण विशेष रूपमा लिने गरेका छन् । खुट्टा भाँचिएको अवस्थामै उनले स्वर्ण जितेका थिए । करिअर नै दाउमा राखी राष्ट्रका लागि ब्याक टु ब्याक स्वर्ण जित्दाका क्षणको पीडा भुल्न नसकेको उनी बताउँछन् । विष्टले यसरी इस्लामाबादमा स्वर्ण जित्दाको संस्मरण नयाँ पत्रिकाका श्रीलोचन राजोपाध्यायलाई यसरी सुनाए :

नवौँ साफअघि नै अप्रेसन
पाकिस्तानमा सन् २००४ मा भएको नवौँ साफमा खेल्नुअघि नै घुँडामा समस्या आइरहेको थियो । क्लोज क्याम्पमा यो समस्या बारम्बार झेलिरहेको थिएँ । त्यसवेलाको तेक्वान्दोको प्रशिक्षण अहिलेभन्दा निकै कडा हुन्थ्यो । प्रशिक्षणका क्रममै प्रशिक्षकले एउटा सेसन फुटबल पनि राख्नुभएको थियो । फुटबल खेल्दा झ्याप्पै लडेँ । दायाँ घुँडामा सामान्य चोटजस्तै लागेको थियो । सुरुमा त्यति ख्याल गरिनँ । तर, बिस्तारै बल्झिँदै गयो र आकार ठूलो भयो । मैले बिएन्डबी अस्पतालमा उपचार गराएँ । त्यहाँ चिकित्सकले ‘मिनिस्कस’ भएको बताउनुभयो । शल्यक्रियाबाहेक अन्य नभएको चिकित्सकले सुझाव दिनुभयो । घुँडाको अप्रेसन सामान्य एक वा दुई घण्टाको थियो । बिएन्डबीका डाक्टर बाबुकाजीले मेरो अप्रेसन गर्नुभएको थियो । 

अप्रेसनपछि चार महिनाजति रेस्ट लिएँ । पाकिस्तानले निर्धारित समयअनुसार सन् २००१ मा साफ गर्नुपर्ने थियो । त्यसवेला नै यो घटना भएको थियो । मेरो दैनिक जीवन र प्रशिक्षणमा समेत यसको असर देखिएको थियो । तर, जसरी पनि साफ खेल्नुपर्छ भन्ने भावना थियो । मैले फिजियो थेरापी गराइरहेँ । आठौँ साफ घरमै हुँदा मैले स्वर्ण जितेको थिएँ । पाकिस्तानको भूमिमा पनि देशलाई स्वर्ण दिलाउनुपर्ने योजना थियो । यद्यपि, राम्रोसँग प्रशिक्षण गर्न नसक्ने अवस्थामा पाकिस्तानको इस्लामाबादमा स्वर्ण जित्नुपर्ने त्यही संकल्पका साथ पुनः प्रशिक्षणमा फर्किएँ । हामीले बैंककमा प्रशिक्षण लिइरहेका थियौँ । तालिवानले अमेरिकामा आक्रामण गर्‍यो । ९–११ घटनाले निर्धारित समयमा नवौँ साफ भएन । हामीलाई बैंककबाट फिर्ता बोलाइयो । 

खुट्टाकै कारण खेल्न नसक्ने हो कि जस्तो लाग्थ्यो । तर, दिमागले जित्नुपर्छ भनिरह्यो । सन् २००४ मा पाकिस्तानले दोस्रोपटक नवौँ साफको मिति घोषणा गरेको थियो । दोस्रोपटकको छनोट चरण मैले पार गरेँ । पाकिस्तान जानेवेलासम्म पनि घुँडामा समस्या आयो । अप्रेसन गरेको खुट्टामा यस्ता किसिमका समस्या आइरहन्छन् । यदि हड्डी मात्र भाँचिएको भए, त्यति समस्या आउँदैनथ्यो । त्यही वेलामा नेपालमा माओवादीको युद्ध चलिरहेको थियो । अन्योल वातावरणमा हाम्रो निरन्तर प्रशिक्षण चली नै रह्यो । द्वन्द्वकालको अवस्थामा जोखिम मोलेर खेल्नु र प्रशिक्षण गर्नु आफैँमा डर थियो । सरकारले साफ खेल्न पठाउँछ कि पठाउँदै भन्ने द्विविधा र शंका थियो । क्लोज क्याम्पमा हामीले यस्तै किसिमको वातावरणमा बितायौँ । 

लोकल ट्रेनको यात्रा
पाकिस्तान जाने पक्का भयो । राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का अफिसियल हवाईजहाजमा गए । हामी खेलाडी र अफिसियलहरू भने सडकबाट गयौँ । काठमाडौंदेखि भैरहवाको सुनौली बोर्डसम्म हामी आर्मीको कडा स्कटिडमा पुग्यौँ । त्यसपछि सहिद एक्सप्रेसबाट भारतको अमृतसरमा रहेको वाघा बोडर पुग्यौँ । लाहोरदेखि इस्लामाबादसम्मको बस यात्रा सात सात घण्टा थियो । सुनौलीदेखि अमृतसरसम्मका प्रत्येक ट्रेन स्टेसनमा रोकिने र लाहोरदेखि इस्लामाबादसम्मको सात घण्टाको यात्रा निकै कष्टकर बनेको थियो । हामीलाई कहिले इस्लामाबाद पुगिन्छ भन्ने लागेको थियो । 

पाकिस्तानमा रहँदा खुट्टाको समस्या नआएको होइन । त्यहाँ मैले फिजियो थेरापी गराएँ । तर, खुट्टाको कन्डिसन पहिलाको जस्तो थिएन । साँच्चै भन्ने हो भने, खेल्नुअगाडि नै मेरो एउटा खुट्टा लगभग काम नलाग्नेजस्तै भइसकेको थियो । तर, अनुभवका आधारमा एउटा खुट्टाकै भरमा खेल्ने मानसिक रूपमा म तयार थिएँ । यस्तो किसिमको आत्मविश्वास आउनुको कारण साफअगाडि धनगढीमा दक्षिण एसियाली साफ च्याम्पियनसिपमा मैले स्वर्ण जितेको थिएँ । नवौँ साफ पनि यही नै स्तरको भन्ने सोचेँ र सहजै स्वर्ण हात पार्ने सक्ने हिम्मत बढेको थियो । 

फेरि त्यसवला हामी नेपाली तेक्वान्दोमा दक्षिण एसियाकै नम्बर एक टोली थियो । तर, त्यसवेला हामी खेलाडीलाई कस्तो खानुपर्छ, कति मात्रा लिने भन्ने ज्ञान नै थिएन । न्युट्रिसन ज्ञानको अभाव थियो । न्युट्रिसनको मात्रा नमिल्दा क्यालोरी कहिल्यै पनि एकनासको भएन । खेलमा प्रशिक्षणअनुसार खानाको डाइट र भिटामिनको मात्रा मिलाउनुपर्दो रहेछ । जुन धेरैपछि मात्र थाहा पाएँ । समस्या–समस्याका बीच मैले आफ्नो बाउटको पहिलो खेलमा प्रतिस्पर्धा गरेँ । श्रीलंकाली खेलाडीलाई सहजै हराएँ । 

भुटानीसँग खेल्दा खुट्टा भाँचियो
दोस्रो खेल भुटानीसँग थियो । भुटानी खेलाडी निकै राम्रा थिए । उनीसँग खेल्न मेरो खुट्टा राम्रोसँग टर्न नै भएन । जसोजसोे मैले काउन्टर र प्रावधिक रूपमा दोस्रो खेल जित्दै स्वर्ण पदकका लागि आफूलाई उभ्याएँ । तर, दोस्रो र तेस्रो चरणमा मैले भुटानी खेलाडीलाई कमजोर खुट्टाले नै ह्यामर किक प्रहार गरेको थिएँ । ह्यामर किकपछि खुट्टाको ‘एसिल’ च्यातियो । एक किसिमले खुट्टा झुन्डिएको जस्तै हो । अब फाइनल कसरी खेल्ने ? म एउटा खुट्टाकै भरमा हिँडिरहेँ । कसैले खेल्नुपर्छ र, हुँदैन भन्ने सुझाव दिए । तत्कालीन सदस्यसचिव किशोरबहादुर सिंह र एनओसीका अध्यक्ष रुक्मशमशेर राणाले देशका लागि स्वर्ण जित्नुपर्छ भन्ने सुझाव दिनुभयो । उहाँहरूलाई थाहा थिएन, मभित्रको पीडा कस्तो थियो भनेर ? मेरो क्षमता थाहा पाएरै खेल्नुपर्ने दबाब दिनुभयो । पाकिस्तानी आर्मीको प्रशिक्षण केन्द्रमा तेक्वान्दो खेल भएको थियो । सबै खेलाडी एउटै हलमुनि थिए । पाकिस्तानीले उर्दु भाषामा सोधे, ‘दीपक क्या हुवा ? रिङमै जा सक्ते हो ।’ हाँस्दै उत्तर दिएँ, ‘विलकुल खेल्ने जाउगा ।’ 

नवौँ साफमा नेपाली टोलीमा एकजना मात्र चिकित्सक हुनुहुन्थ्यो । खेल चलिरहँदा उहाँ बक्सिङ खेलमा जानुभएको रहेछ । खेलाडी घाइते हुँदा खेल्ने वा नखेल्ने निर्णय डाक्टरले गर्छ । भाँचिएको खुट्टाले खेल्नु भनेको मूर्खतापूर्ण निर्णय थियो । खुट्टाको जोर्नी नै भाँचिएको एक खेलाडीले कसरी खेल्यो भन्ने अहिले सोच्दा अचम्मित हुन्छु । पाकिस्तानका डाक्टर र अन्य साथीले भाँचिएको खुट्टामा बलियोसँग ब्यान्डेज गरिदिनुभयो । त्यसपछि म रिङमा पुगेँ । 

स्वर्ण जित्दा एरिनामै लडेँ
यदि पराजित हुनु नै छ भने तेक्वान्दोको एरिनामै हुने, तर नखेली हार स्वीकार गर्दिनँ भन्ने अठोट लिएँ । देशका लागि खेल्दा पीडा सहनुपर्छ पनि । स्वर्ण भिडन्तमा घरेलु खेलाडी पाकिस्तानी थिए । दुवै खुट्टा रिङमा टेकेर खेल्न सक्दिनँ कि भनी प्रावधिक, काउन्टर र फिजिकल्ली खेल खेल्ने योजना बनाएँ । पाकिस्तानका खेलाडीअगाडि केही नभएको जस्तो गरी खेलेँ । अति नै दुःखेको खुट्टा केही नभएको जस्तो गरी म्याटमा टेकिराखेँ । सुरुमा पाकिस्तानी खेलाडीको खेल हेरेँ । त्यसपछि उसलाई पन्च र काउन्टरको योजना बनाएँ । त्यसवेला धेरैले पाकिस्तानी खेलाडीले स्वर्ण जित्ने दाबी गरेका थिए । फाइनल खेल्नुअघि मैले कम्तीमा तीनवटा पेनकिलर खाएको थिएँ । खेलका क्रममा एकपटक मेरा दुवै घुँडा एक–आपसमा ठोक्किए । उफ ! यति पीडा भयो कि कुरै नगरौँ । विश्वास नलाग्न सक्छ, मैले भाँचिएको खुट्टाले नै पहिलो र दोस्रो राउन्डमा अंक बटुलेको थिएँ । कल्पना गर्नुस्, त्यसवेला मभित्र कति दुखाइ भएको थियो होला ? मैले पाकिस्तानमाथि मनोवैज्ञानिक खेल खेलेँ । उसको स्टामिना डाउन गरेँ । थोरै अंकले जितेँ । अन्तिममा मैले पन्च गरी स्वर्ण नै जितँे । अनि एकैपटक लडेँ । साथीले मलाई उठाएर बाहिर ल्याएको जस्तो लाग्छ । बैसाखीका भरमा स्वर्ण थापेँ । 

बैसाखीमै इस्लामाबाददेखि भैरहवासम्म
मेरो अवस्था सबैलाई थाहा थियो । हिँड्न नसक्ने तर स्वर्ण जितेका खेलाडीलाई राखेपले हवाईजहाजमा काठमाडौं पुर्‍याउँछ भन्ने विश्वास थियो । तर, बजेटको अभावले जसरी आएको थिएँ, त्यसैगरी फर्कनुपर्ने निर्देशन भयो । सरकारले भनेको खेलाडीले मान्नैपर्छ । कम्तीमा राज्यले खेलाडीमाथि दया गर्नुपर्ने थियो । काठमाडौंसम्म आउँदा मैले आठ पत्ता पेनकिलर सकेँ । जतिवेला दुख्थ्यो, त्यहीँ पेन किलर खान्थेँ । 

इस्लामाबाददेखि लाहोरसम्म बसको यात्रा थियो । बसको सिटमा राम्रोसँग खुट्टा राख्न नसक्ने अवस्थामा थिएँ । रेनुका रानामगर र निरञ्जनले बसभरि नै मेरो टेककेयर गरे । वाघा बोर्डर पार गर्न अति नै गाह्रो भएको थियो । एक वा दुई किलोमिटर हिँड्नुपर्ने थियो । अनि अमृतसरदेखि सुनौलीसम्म पनि ट्रेन परिवर्तन गर्दाको अवस्था बयान गर्न सक्दिनँ । कम्तीमा अमृतसरबाट ट्रेनमा एसी रुम बन्दोबस्तको आशा थियो । पूरै लोकल ट्रेनको यात्रा भयो । भैरहवा पुग्दा अलि राहत भयो । त्यहाँ सरकारले मलाई हवाईजहाजबाट काठमाडौं ल्यायो । यसबीचमा कसैले मेरो झोला बोक्ने, कसैले बैसाखी मिलाइदिने काम गर्नुभएको थियो । जीवनमा धेरै मैले पदक जितेँ । हुन त मेरो नजरमा छोरा र छोरी एउटै हुन् । यसैगरी मैले जितेका स्वर्ण पदक उस्तै हुन् । तैपनि, पाकिस्तानमा हात पारेको स्वर्णमाथि मेरो करिअरकै दाउ लागेको थियो । यसकारण त्यो स्वर्ण मलाई विशेष लाग्छ ।