सुनकोसी–मरिनको सुरुङ २,११२ मिटर खनियो

निमार्ण सुरु भएको तनि महिनामा राष्ट्रिय गौरवको सुनकोसी–मरिन डाइभर्सन बहुउद्देश्यीय आयोजनाअन्तर्गत बन्ने सुरुङ दुई हजार एक सय १२ मिटर खनिएको छ । कुल १३.३ किलोमिटर लम्बाइ हुने उक्त सुरुङ २८ असोजदेखि अमेरिकी प्रविधिको टनेल बोरिङ मेसिन (टिबिएम)मार्फत खन्न सुरु गरिएको थियो ।

चाइना ओभरसिज इन्जिनियरिङ ग्रुपले ठेक्का पाएको उक्त सुरुङ निर्माण सुरु गरिएको दुई वर्षभित्र सम्पन्न गर्न लक्ष्य लिइएको छ । तर, यही गतिमा काम भएमा निर्धारित समयभन्दाअघि नै सुरुङ निर्माण हुने सिँचाइ विभाग तथा आयोजनाका निर्देशक मित्र बरालले बताए । सुरुङमा अगाडिको चार किलोमिटर खण्ड चुरे पहाडको भाग पर्छ । त्यति सुरुङ खन्ने वेलासम्म खासै समस्या आउँदैन । तर, चार किलोमिटरभन्दा भित्री भाग भने साह्रो हुन्छ । सो खण्डमा सुरुङ खन्न भने केही चुनौती हुने र त्यस खण्डको सुरुङमा खन्ने वेला कुनै भौगोलिक कठिनाइ नआए सुरुङ छिट्टै तयार हुने बरालको भनाइ छ ।

हाल आठ–आठ घन्टाको तीन सिफ्ट गरेर दैनिक २४ घन्टा नै काम भइरहेको छ । दैनिक औसतमा २३ मिटरदेखि २५ मिटरसम्म सुरुङ खनिएको छ, जुन प्रगति लक्ष्यअनुसार नै भएको आयोजनाको भनाइ छ । यो सुरुङ निर्माण गर्न सिँचाइ विभाग र चिनियाँ कम्पनीबीच चैत ०७७ मा १० अर्ब पाँच करोड ६८ लाख रुपैयाँमा ठेक्का सम्झौता भएको थियो । तर, अमेरिकामा टिबिएम मेसिन बनाएर नेपालमा ढुवानी गर्न समय लागेपछि निर्माण सुरु गर्न ढिलाइ भएको थियो । सरकारले उक्त सुरुङ निर्माण गर्न १५ अर्ब लगानी लाग्ने अनुमान गरेको थियो । तर, उक्त कम्पनीले त्योभन्दा पनि कम लागतमा सुरुङ बनाउने प्रस्ताव गरेको थियो । यसअघि उक्त कम्पनीले भेरी–बबई सिँचाइ आयोजनाको सुरुङ पनि निर्माण गरिसकेको छ ।

विशेष गरी तराईको खेतीयोग्य जमिनमा सिँचाइ सुविधा पुर्‍याउने र ३१ मेगावाट विद्युत्समेत उत्पादन गर्ने लक्ष्यसहित सरकारले सुनकोसी–मरिन डाइभर्सन बहुउद्देश्यीय आयोजना अघि बढाएको हो ।  सुरुङको मोटाइ ५.५ मिटर व्यासको हुनेछ ।

सिन्धुली र रामेछाप जिल्लाको सिमाना भएर बग्ने सुनकोसी नदीको पानीलाई यसै सुरुङमार्फत सिन्धुलीको मरिन नदीमा खसालिनेछ । त्यसपछि त्यसलाई हालको बागमती सिँचाइ आयोजनाका संरचनामार्फत मध्य–तराईका धनुषा, महोत्तरी, सर्लाही, रौतहट र बारा जिल्लाका करिब एक लाख २२ हजार हेक्टर जमिनमा वर्षैभरि सिँचाइ सुविधा पु¥याइनेछ । साथै, पानी डाइभर्सन गर्ने क्रममै यसै आयोजनाभित्र ३१.०७ मेगावाट क्षमताको जलविद्युत् आयोजना पनि बन्नेछ । 

यसअन्तर्गत बन्ने सुरुङ अबको दुई वर्षभित्र नै तयार हुनेछ, तर समग्र आयोजना भने ०८५ देखि सम्पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आउने सिँचाइ विभागको अनुमान छ । २० फागुन ०७७ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले यस आयोजनाको शिलान्यास गरेका थिए ।

यो आयोजना बनाउन ४६ अर्ब रुपैयाँ खर्च लाग्ने अनुमान थियो । १५ अर्ब रुपैयाँ लागत अनुमान गरिएको सुरुङतर्फ पाँच अर्ब रुपैयाँ कममा चिनियाँ कम्पनीमार्फत ठेक्का सम्झौता भएको छ । यस्तै, १८ अर्ब रुपैयाँ लागत अनुमान गरिएको जलविद्युत्को हेडवक्र्स, पावरहाउस, हाइड्रो मेकानिकललगायतका संरचना बनाउन भारतको पटेल इन्डिया र नेपालको रमन कन्ट्रक्सनको जोइन्ट भेन्चर (जेभी) कम्पनीसँग ६ अर्ब कम अर्थात् १२ अर्ब रुपैयाँ ठेक्का सम्झौता हुँदै छ, त्यसअनुसार आयोजना अनुमानित लागतभन्दा ११ अर्ब रुपैयाँ कममा बन्ने निश्चित भइसकेको छ ।

 अन्य संरचना तथा पूर्वाधारको निर्माण कहिले ?
आयोजनाअन्तर्गत बन्ने अन्य संरचनाको निर्माण पनि चालू आवमै सुरु गर्ने बताइएको छ । आयोजनामा बन्ने जलविद्युत्को हेडवक्र्स, पावरहाउस, हाइड्रो मेकानिकललगायतका संरचना निर्माण गर्न अन्तर्राष्ट्रिय बोलपत्रमार्फत भारतको पटेल इन्डिया र नेपालको रमन कन्स्ट्रक्सनले जोइन्ट भेन्चर (जेभी)मा १२ अर्ब रुपैयाँमा उक्त ठेक्का गर्ने पक्का भइसकेको छ ।

यसका लागि विभागले कम्पनीलाई आशयपत्र पठाइसकेको छ । कम्पनीसँग ठेक्का सम्झौता भएपछि उक्त संरचनाको निर्माण कार्य सुरु हुनेछ । यस्तै, आयोजनाअन्तर्गत बन्ने प्रसारण लाइन, इलेक्ट्रो मेकानिकललगायतको निर्माणको ठेक्का आह्वान गर्न बाँकी छ । त्यसका लागि आवश्यक तयारी भइरहेको आयोजनाको भनाइ छ । तयारी पूरा भएपछि प्रसारण लाइन र इलेक्ट्रो मेकानिकलतर्फ निर्माणका लागि टेन्डर आह्वान गरिने बताइएको छ । यी संरचना बनाउन चार अर्ब रुपैयाँ लगानी अनुमान गर्ने अनुमान गरिएको छ ।