भोटेकोशीमा आएको बाढीको कारण के हाे  ? 

विशेषज्ञहरूले ठुलो वर्षाका कारण रसुवास्थित भोटेकोशीमा लेदोसहितको बाढी आएको नभई हिमपहिरो वा हिमताल विस्फोटले घटना निम्त्याएको आकलन गरेका छन् । नेपाल–चीनबिच मौसमसम्बन्धी सूचना औपचारिक रूपमा आदान–प्रदान नहुने भएकाले यकिन नै हुन सकेको छैन । 

रसुवाका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी द्रुवप्रसाद अधिकारीकाअनुसार रसुवागढीबाट  ८० कोषमाथि छुसुमधा पहिरो खस्दा बाढी आएको चिनियाँ पक्षबाट प्रारम्भीक जानकारी आएको छ । 

जल तथा मौसम विज्ञान विभाग, बाढी पूर्वानुमान महाशाखाका प्रमुख, वरिष्ठ जलस्रोतविद् विनोद पराजुलीले वर्षाका कारण बाढी उत्पन्न भएको नदेखिएको, तर भोटेकोशी नदी जलाधारको तिब्बती क्षेत्रमा रहेका हिमतालमध्ये कुनै फुटेको वा हिमपहिरो खसेको आकलन रहेको बताए । पाल्पामा रहेको मौसमी राडार र विश्व मौसम संगठनको भूउपग्रहमा आधारित प्रणालीमार्फत हेर्दा भोटेकोशी जलाधार क्षेत्रमा पछिल्लो २४ घण्टामा पानी परेको देखिँदैन । २४ घण्टा (सोमबार बिहान ९ बजेदेखि मंगलबार बिहान ९ बजेसम्म) रसुवास्थित क्यान्जिङ मौसमी केन्द्रमा ०.१ र धुन्चे मौसम केन्द्रमा ०.३ मिलिमिटर मात्र वर्षा भएको थियो । भूउपग्रह तस्बिर विश्लेषणको काम भइरहेको उनले बताए ।

अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्र (इसिमोड)का हिमताल र हिमनदी पहिरोसम्बन्धी विशेषज्ञ सुदनविकास महर्जनले पनि हिमपहिरोले खोला थुनिएर वा हिमताल फुटेको हुन सक्ने बताए । ‘सीमाभन्दा माथि तिब्बततिर बाटो खनेको पनि देखिन्छ, अहिले भूउपग्रह तस्बिर उपलब्ध भइनसकेकाले अहिले नै ठ्याक्कै भन्न सकिने अवस्था छैन,’ उनले भने । 

जल तथा मौसम विज्ञान विभागका महानिर्देशक कमलराज जोशीले हिमपहिरो, हिमताल विस्फोट वा अन्य दुर्घटनाका कारण बाढी आएको हुन सक्ने बताए । ठुलो वर्षा नभए पनि १० असारमा तिब्बती अधिकारीहरूले रसुवा प्रशासनलाई ठुलो बाढीको जोखिम रहेको सूचना दिनुले ‘सडक निर्माणका क्रममा चट्टान फुटाउँदा वा ढुंगा खस्दा बाढी आएको पनि हुन सक्ने’ ठानिएको छ । तर, नेपाल–चीनबिच औपचारिक रूपमा मौसमसम्बन्धी सूचना आदान–प्रदान नहुने भएकाले थप प्रस्ट हुन सकेको छैन ।

भूगर्भविद् श्रीकमल द्विवेदी हिमाली क्षेत्रमा हिमताल फुटेर मात्र बाढी आउँछ भन्ने यसअघिका भनाइ फेरिँदै गएको बताउँछन् । ‘मनसुन सुरु भएदेखि तिब्बतमा पानी नपर्नुपर्ने हो, तर ठुलो नपरे पनि दिनदिनैजस्तो परिरहेकै थियो,’ उनले भने, ‘हिउँमा पानी पर्दा पग्लिन्छ । पग्लिएको हिउँ लेदो बाढीका रूपमा आएको हो । हिउँ पग्लिएपछि बाँकी रहेको माटोढुंगा खोलामा खसेको पनि हुन सक्छ ।’ 

तिब्बत क्षेत्रबाट मंगलबार बिहान ३ बजेतिर भोटेकोशी नदीमा एक्कासि बाढी आएको हो । तर, तिब्बत तथा नेपाल क्षेत्रमा बाढी आउने गरी वर्षा भएको देखिँदैन । २४ घण्टा (सोमबार बिहान ९ बजेदेखि मंगलबार बिहान ९ बजेसम्म) रसुवास्थित क्यान्जिङ मौसमी केन्द्रमा ०.१ र धुन्चे मौसम केन्द्रमा ०.३ मिलिमिटर मात्र वर्षा भएको थियो ।

रसुवागढी नाकाबाट तीन किलोमिटर तल रसुवा–टिमुरेमा रहेको जलविद्युत् आयोजनाबाट प्राप्त स्वचालित जलमापन केन्द्रको तथ्यांकअनुसार बिहान ३:१० बजे जलसतह एक्कासि ३.५ मिटर बढेको पाइएको जलस्रोतविद् विनोद पराजुलीले बताए ।

अझ रसुवागढी नाकाबाट करिब १३ किलोमिटर तल स्याफ्रुबेँसी स्वचालित जलमापन केन्द्रमा बिहान साढे ३ बजे बहाव बढेको देखिन्छ । भोटेकोशी नदीको स्याफ्रुबेँसी क्षेत्रमा साढे ३ बजे बहाव ३.६५ मिटर रहेकामा त्यसको १० मिनेटमा बढेर ५.३७ मिटर पुगेको थियो । त्यसपछि भने बाढीले बाढी मापनको गेज स्टेसन बगायो । 

भोटेकोशीको बाढीको बहाव रसुवागढी नाकाबाट ४१ किलोमिटर तल नुवाकोटको त्रिशूली बेत्रावतीमा भने बिहान ५ बजे पुगेको थियो । बेत्रावती स्वचालित जलमापन केन्द्रको तथ्यांकअनुसार त्यहाँ बिहान ५ बजे नदीको बहाव १.६० मिटर रहेकामा त्यसको १० मिनेटमा बढेर ३.६३ मिटर पुगेको थियो । बिहान ५:५० बजे उच्चतम विन्दु ४.१८ मिटर अर्थात् एक हजार ६ सय घनमिटर प्रतिसेकेन्ड बहाव पुगेको थियो । बाढीको असर धादिङस्थित बुढीगण्डकी दोभान (बेनीघाट)सम्म परेको थियो ।

सिफारिस

भोटेकोशीमा आएको बाढीले रसुवागढी तहसनहस, नौजनाको ज्यान लग्यो, १९ बेपत्ता