- वि.सं २o८१ चैत २० बुधबार
चीन स्वशासित तिब्बतको सीमा क्षेत्र खासा हुँदै नेपाली सुक्खा बन्दरगाह ल्याइएका एक हजार २५० कार्टुन विद्युतीय चुरोट (भेप) तातोपानी भन्सारले नियन्त्रणमा लिएर होल्डमा राखेको छ । ती विद्युतीय चुराेट (भेप) मंगलबार र गत साता मात्रै चिनियाँ टेलरमा ल्याइएका हुन् । सरकारले पूर्णप्रतिबन्ध नलगाएको विद्युतीय चुरोटलाई राजस्व असुली गरेरै नियमसंगत पैठारी गर्ने हेतुले भन्सारले गोदाम गरेर होल्डमा राखेको हो।
तातोपानी भन्सारका प्रमुख भन्सार अधिकृत कमलकुमार भट्टराईले विद्युतीय चुरोटको राजस्व संकलन गर्नेबारे सम्बन्धित निकायमा छलफल जारी रहेको बताए। ‘भेप नियन्त्रणमा लिएपछि मैले भन्सार विभागसँग कुराकानी गरिरहेको छु,’ उनले भने, ‘विभागले कुनै निर्देशन दिएकोचाहिँ छैन ।’ विभागले अर्थ मन्त्रालयसँग आवश्यक छलफल गरिरहेको पनि उनले जानकारी दिए । प्रस्ट कानुन नभएकाले सामान होल्डमा राखेको उनले प्रस्ट्याए ।
विगतमा राजस्व असुली गरेरै भेप पैठारी हुने गर्थ्याे । भेपभित्र जब सुन तस्करी गरेको फेला पर्याे त्यसपछि यसलाई शंकाको घेरामा राखियो । स्वास्थ्य मन्त्रालयले पनि मानव स्वास्थ्यमा हानि गर्ने वस्तु भएकाले भेप पैठारी गर्नु गलत हुने आशयको परिपत्र अर्थ मन्त्रालय हुँदै भन्सार विभागलाई पठाएको थियो । स्पष्ट कानुनको अभावले हाललाई राजस्व असुली गरेर भेप पैठारी गर्न नसकेको भन्सारका सूचना अधिकृत सूर्यप्रसाद काफ्ले बताउँछन् । विद्युतीय चुरोट तस्करी भयो भनेर धेरै आवाज उठेकोले त्यसतर्फ सचेत रहँदै तातोपानी नाकाबाट यस्तो गतिविधि हुँदैन भन्ने प्रमाणित गर्न ठुलो मात्रामा भेप नियन्त्रणमा लिएर राखेको उनले दाबी गरे । गत हप्ता बाह्रबिसेमा जनपथ र लामोसाँघुमा सशस्त्रले भेप बरामद गरेपछि सशस्त्र प्रहरीले सीमामा निगरानी बढाएको छ ।
भेपको माग उच्च रहेको र चिनियाँ पक्षले यसलाई सर्टिफाई गरेर पठाएकाले नेपाली व्यापारी यसको खरिदमा लागेको देखिन्छ । नेपाली भन्सारमा राजस्व तिरेर भारतीय बजारमा पैठारी गर्न सकिने विश्वास पाएर चिनियाँ कम्पनीहरूले धमाधम भेप उत्पादन गरिरहेका छन् । एक कार्टुनमा सरदर दुई सय थान भेप हुन्छ । सबै कार्टुनमा रहेको करिब दुई लाख थान भेप तातोपानी भन्सारले नियन्त्रणमा राखेको छ । चिनियाँ सहरमा उत्पादित दर्जनौँ ब्रान्डका भेप पाँच हजारदेखि ३० हजार सर्काे तान्न सकिने विभिन्न फ्लेवरका छन् । खासाबाट तातोपानी भन्सारका लागि सामान बोकेर आउने सबैजसो ट्रान्सपोर्ट कम्पनीका कन्टेनरमा भेप आइरहेका छन्।
नेपाल हुँदै भारतीय बजारमा उच्च माग भएकाले चीन सरकारले स्वास्थ्य मापदण्डअनुसार प्रमाणपत्र दिई व्यापारीबाट राजस्व संकलन गरेर वैधानिक रूपमा भेप निकासी गरिरहेको छ । नेपाली व्यापारीले पनि चिनियाँ बजारमा पुगेर ठुलो परिमाणको भेप खरिद गरिरहेका छन् । चिनियाँ बजारमा भेपको मूल्य पाँचदेखि १० डलरसम्म पर्छ । बजारमा यसको माग धेरै भएकाले स्पष्ट कानुन बनाएर पैठारी गर्दा राज्यलाई आर्थिक फाइदा हुने भन्सारका कर्मचारी बताउँछन् ।
नेपाली र चिनियाँ व्यापारी मिलेर खरिद गरेका विद्युतीय चुरोट खासा हुँदै तातोपानी आउँदै गरेको पूर्वसूचना भन्सारलाई दिने गरिएको छ । त्यही सूचनाको आधारमा भन्सारले नियन्त्रणमा लिएर राखेको हो । ‘भन्सारले नियन्त्रणमा लिएका भेपबारे व्यापारी र ट्रान्सपोर्ट कम्पनीले पहिल्यै जानकारी दिएका हुन्,’ काफ्लेले भने, ‘यसलाई समातेर नष्ट गर्ने कानुन पनि छैन । पूर्णप्रतिबन्ध नलगाएको वस्तु भएकाले भन्सारलाई अप्ठ्यारो परेको छ । न समातेर नष्ट गर्न सकिन्छ न त पैठारी नगर भन्न मिल्छ । कानुनी अड्चनले हामीलाई अप्ठ्यारोमा पारेको छ ।’
यद्यपि, राजस्व संकलन गरेरै भेप पैठारी गर्नेसम्बन्धी सरकार र व्यापारी पक्षबिच छलफल भइरहेको उनले जानकारी दिए । भेप पनि सुर्ती र मदिराजन्य वस्तुउपर नेपाल सरकारले लागु गरेको कानुनभित्रै पर्छ ।
