विचाराधीन मुद्दाको सुनुवाइले पुन: उम्मेदवार हुने ट्रम्पको प्रयासलाई कस्तो गर्ला असर ?

ट्रम्पले हाल चारवटा आपराधिक मुद्दाको सामना गरिरहेका छन्

डोनाल्ड ट्रम्प रिपब्लिकन राष्ट्रपति पदमा उम्मेदवार हुने सम्भावना दिनहुँ बढी देखिन्छ । आयोवा र न्यू ह्याम्पसायरमा प्रारम्भिक विजयहरूको विश्वास दिलाएर संयुक्त राज्य अमेरिकाका पूर्वराष्ट्रपतिले  पार्टीको मनोनयनमा आफ्नो पकड बलियो बनाएका छन् । 

यद्यपि, आफ्नो बलियो अग्रपंक्तिको स्थितिका बाबजुद ट्रम्पले चारवटा आपराधिक मुद्दाहरूको सामना गर्नुपरेको छ, जसले उनको पुनः निर्वाचित हुने प्रयासलाई जटिल बनाउन सक्छ । उनलार्ई सरकारी फाइल गलत तरिकाले ह्यान्डल गरेको, गैरकानुनी ढंगले गरिएको भुक्तान लुकाउनका लागि व्यापारिक कागजात नक्कली बनाएको र जर्जिया राज्यमा २०२० को चुनावी नतिजालाई उल्टाउने षड्यन्त्र गरेको आरोप लगाइएको छ ।

उनले सन् २०२० को निर्वाचनमा हस्तक्षेप गरेको आरोपमा छुट्टै संघीय अभियोग पनि सामना गर्नुपरेको छ । उक्त निर्वाचनमा उनले राष्ट्रपति जो बाइडेनसँग हारेका थिए । उनले चारवटै मुद्दामा दोषी नरहेको दाबी गर्दै आएका छन् ।

दोषी ठहरिए पनि अमेरिकी संविधानले उनलाई राष्ट्रपतिको उम्मेदवारीका लागि अनुमति दिएमा फैसलाले उनको अभियानलाई असर गर्न सक्छ र यसले पहिले कहिल्यै नदेखेको परिदृश्य खडा गर्न सक्ने विज्ञ बताउँछन् ।

‘कुनै प्रमुख दलका उम्मेदवार (चुनावमा कोही धेरै प्रतिस्पर्धी) ले आपराधिक अभियोगको सामना गर्न सक्छन्, जुन अभूतपूर्व हो । उनी प्राइमरी निर्वाचनको समयमा सुनुवाइमा जान सक्नेछन्, जुन  अभूतपूर्व हो । यदि उनलाई दोषी ठहराइयो भने, त्यो अभूतपूर्व हुनेछ,’ टेम्पल विश्वविद्यालयका कानुनका प्राध्यापक क्रेग ग्रिनले भने, ‘यी सबै विषय वास्तवमै असामान्य छन् ।’

के ट्रम्पलाई कारागारको कोठाबाट  चुनाव प्रचार गर्न बाध्य पार्न सकिन्छ ? के दोषी ठहरले उनलाई निर्वाचनबाट रोक्न सकिन्छ ? के आपराधिक मुद्दाले उनको चुनावी क्षमतालाई असर गर्छ ? अमेरिकी संविधानअनुसार कम्तीमा १४ वर्षदेखि अमेरिकामा बसेको ३५ वर्ष वा सोभन्दा माथि उमेरका कुनै पनि प्राकृतिक नागरिक राष्ट्रपतिको उम्मेदवार हुन सक्छन् ।

सिकागो विश्वविद्यालयका कानुनका प्राध्यापक अजिज हकले भने, ‘संविधानमा कुनै पनि भाषा छैन, जसले कुनै पनि व्यक्तिलाई पदमा उम्मेदवारी दिन प्रतिबन्ध लगाएको छ ।’

यद्यपि केही नागरिक अधिकार समूहहरूले संविधानको अल्पज्ञात उपधारालाई औँल्याएर ट्रम्पलाई अयोग्य घोषित गर्न खोजेका छन् । यदि कुनै व्यक्ति विद्रोहमा संलग्न छ वा शत्रुहरूलाई सहयोग वा सान्त्वना दिएको छ भने संविधानको १४औँ संशोधनको धारा ३ (तथाकथित अयोग्यतासम्बन्धी धारा)ले उसलाई राष्ट्रपति पदसहित अमेरिकी पदधारण गर्न रोक लगाउँछ ।  आलोचकहरू भन्छन् कि सन् २०२० को चुनावी  नतिजालाई उल्ट्याउने ट्रम्पको प्रयास विद्रोहविरुद्धको प्रतिबन्धअन्तर्गत पर्नेछ । 

के आपराधिक अभियोग लागेका व्यक्ति राष्ट्रपतिमा उम्मेदवार भएका छन् ?
अवश्य छन् । सन् १९२० मा समाजवादी पार्टीका उम्मेदवार युजिन वी डेब्सले जर्जियाको संघीय जेलबाट राष्ट्रपतिका लागि प्रचार गरे । वाक्–स्वतन्त्रतालाई कुण्ठित गर्ने युद्धकालीन उपायलाई चुनौती दिएपछि देशद्रोहको आरोपमा जेल परेका डेब्सले करिब १० लाख मत प्राप्त गरे । लिन्डोन लारोउचे जुनियर पनि संघीय जेलबाट सन् १९९२ मा राष्ट्रपतिका लागि प्रतिस्पर्धा गरे । उनी षड्यन्त्र र इमेल धोखाधडीका लागि सजाय भोगिरहेका थिए । तर, सिकागो विश्वविद्यालयका प्राध्यापक हकका विचारमा आपराधिक अभियोग भएका व्यक्ति ऐतिहासिक रूपमा ‘जित्ने सम्भावना भएका वा जित्ने पहुँचमा रहेका उम्मेदवार होइन ।’

‘संविधान यो मान्यतामा लेखिएको छ कि पदका लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने व्यक्तिहरू विगतमा कथित अपराध गरेका व्यक्तिलाई बाहिर निकाल्ने प्रक्रियामार्फत चयन गरिनेछ,’ उनले  भने ।

के आपराधिक मुद्दाले ट्रम्पको अभियानलाई असर गर्नेछ ?
सुनुवाइले पूर्वराष्ट्रपतिको प्रचार अभियानको तालिका प्रभावित गर्न सक्नेछ । उनी स्वयं अदालतमा उपस्थित हुनुपर्नेछ । तर, सबै कुरा अदालतको सुनुवाइमा निर्भर हुन्छ, किनकि ट्रम्पको कानुनी टोलीले मुद्दाहरू ढिलाइ गर्न वा उनीविरुद्धको आरोप खारेज गर्न धेरै प्रस्ताव दायर गरेको छ । ‘हामीलाई थाहा छैन कि आपराधिक मुद्दा नोभेम्बरअघि सुनुवाइमा जान्छ, किनभने त्यहाँ धेरै पुनरावेदन कारबाही उनीहरूलाई रोक्न वा रोक्न खोजिरहेका छन्,’ मिसौरी युनिभर्सिटी स्कुल अफ लका  प्राध्यापक एमेरिटस फ्रान्क बोम्यानले भने ।

पुनरावेदनले पहिले नै कम्तीमा एउटा मुद्दामा ढिलाइ गरेको छ । गत हप्ता अमेरिकी जिल्ला न्यायाधीश तान्या चुटकनले वासिंगटन डिसीमा ट्रम्पको संघीय चुनाव हस्तक्षेप मुद्दाको सुनुवाइ स्थगित गरे । सुनुवाइ मार्च ४ का लागि तय गरिएको थियो । नयाँ तालिका तय गरिएको छैन । यसैबीच न्युयोर्क ठगी मुद्दा मार्च २५ मा सुरु हुने तालिका छ, तर पछाडि धकेलिन सक्छ ।

डेमोक्रेटिक र रिपब्लिकन पार्टी उम्मेदवारको प्रतिस्पर्धा
दुबै डेमोक्रेटिक र रिपब्लिकन पार्टीले आ–आफ्नो उम्मेदवारीको प्रतिस्पर्धा आयोजना गर्दै आएका छन् (प्रत्येक पार्टीको राष्ट्रपति उम्मेदवार निर्धारण गर्न वर्षको सुरुदेखि नै राज्य तहमा निर्वाचन भएको छ) । ट्रम्पले जनवरीमा आयोवा र न्यू ह्याम्पसायर दुवैमा सहज रूपमा जितेका थिए र उनका अन्तिम प्रमुख रिपब्लिकन प्रतिद्वन्द्वी तथा संयुक्त राष्ट्रका पूर्वराजदूत निक्की हेलीलाई चुनावी दौडबाट बाहिरिन दबाब दिएका थिए ।

अर्को प्रतिस्पर्धाहरू यसै महिनाको अन्त्यमा नेभाडा, दक्षिण क्यारोलिना र मिसिगनमा हुँदै छन् । एक दर्जनभन्दा बढी राज्यहरूले मार्चको सुरुमा सुपर ट्युजडेमा तिनीहरूको प्राइमरी निर्वाचन आयोजना गर्नेछन् । रिपब्लिकनले आधिकारिक रूपमा विस्कान्सिनमा जुलाईको मध्यमा तय गरिएको पार्टी अधिवेशनमा आफ्नो उम्मेदवार छनोट गर्नेछन् भने डेमोक्य्राटहरूले उनीहरूको उम्मेदवारको अन्तिम टुंगो लगाउनेछन् ।  डेमोक्य्राटका तर्फबाट राष्ट्रपति बाइडेनको उम्मेदवारी करिब–करिब निश्चित छ । अगस्टको अधिवेशनले यसको टुंगो लगाउनेछ । नोभेम्बर ५ मा आमनिर्वाचन हुँदै छ ।

रिपब्लिकनले ट्रम्पलाई उम्मेदवारको रूपमा पुष्टि गरे के हुन्छ ?
टेम्पल युनिभर्सिटीका ग्रिनले भने, ‘यदि जुलाईको अधिवेशनमा उनको उम्मेदवारी पुष्टि भयो भने बिमारी वा मृत्यु भएको अवस्थामा बाहेक  नोभेम्बरमा ट्रम्पलाई उम्मेदवारीबाट टाढा राख्न सक्ने कुनै कुरा छ जस्तो मलाई लाग्दैन । किनभने रिपब्लिकन पार्टीको नियममा हाल ‘उनलाई हटाउने संयन्त्र’ समावेश छैन ।’

यसैबीच, रिपब्लिकन उम्मेदवार छनोट गर्ने लगभग सबै प्रतिनिधि बाध्य प्रतिनिधि भनेर चिनिन्छन्,  जसको अर्थ उनीहरूले आफ्नो राज्यको प्राथमिक र पार्टी नियमको नतिजाको आधारमा उम्मेदवारलाई  मतदान गर्न आवश्यक छ । ‘रिपब्लिकन पार्टी प्रतिज्ञा गरिएका  प्रतिनिधि प्राप्त गर्नेबारे बढ्दो रूपमा कठोर छ, कुनै लचिलोपन छैन, कुनै गडबड छैन । प्राइमरी जित्नुभयो भने तपाईंले निर्वाचन जित्नुभयो,’ ग्रिनले भने । 

अर्को शब्दमा भन्नुपर्दा यदि उनले अधिकांश राज्यमा प्राइमरी चुनाव जिते भने पार्टी अधिवेशनमा रिपब्लिकन प्रतिनिधिहरूको बहुमत ट्रम्पलाई जानेछ । त्यसकारण ती प्रतिनिधिले कुनै पनि नियम परिवर्तन पारित गर्ने सम्भावना छैन,  जसले पार्टीलाई पूर्वराष्ट्रपतिलाई दोषी ठहर्‍याइएमा छुटाउन अनुमति दिनेछ ।

सैद्धान्तिक रूपमा दोषी ठहर भएपछि ट्रम्प प्रतिस्पर्धाबाट बाहिर निस्कन सक्छन् । तर, ट्रम्पले यस्तो नहुने वाचा गरेका छन् । वासिंटन डिसीको  थिंक ट्यांक निस्कानेन सेन्टरका राजनीतिक मामिलाका उपाध्यक्ष जियोफ काबासर्भिसले भने, ‘रिपब्लिकन पार्टीले यस बिन्दुमा ट्रम्पसँग धेरै टाढा गएको छ किनभने त्यहाँ उनको उम्मेदवारीबाट अफ–र्‍याम्प हुन सक्छ ।’

अलजजिराबाट