आन्तरिक अर्थतन्त्र पनि चलायमान बन्दै 

दुई वर्षयता बाह्य क्षेत्र बलियो भए पनि आन्तरिक अर्थतन्त्र भने सुस्त थियो, तर पछिल्ला तथ्यांकले चलायमान भएको देखाउँछ

दुई वर्षदेखि सुस्त रहेको नेपालको आन्तरिक अर्थतन्त्र चलायमान बन्न थालेको छ । बाह्य क्षेत्रसँगै आन्तरिक अर्थतन्त्रमा समेत सुधारको संकेत देखिएको सरकारी निकायहरूले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकले देखाएको छ । चालू आर्थिक वर्षको दोस्रो महिना भदौमा आयात, कर्जा प्रवाह र राजस्व संकलन बढेको छ । 

कोभिड महामारीका कारण प्रभावित अर्थतन्त्रको बाह्य क्षेत्रमा दुई वर्षयता सुधार देखिन थालेको भए पनि आन्तरिक अर्थतन्त्र भने चलायमान हुन सकेको छैन । खासगरी निर्माण र व्यापार क्षेत्र सुस्त देखिँदै आएको छ । जसका कारण आयात वृद्धिदर ऋणात्मक, कर्जा प्रवाह सुस्त र सरकारको राजस्व संकलनसमेत अपेक्षाकृत हुन सकेको थिएन । त्यस्तै, बैंकहरूले समेत अधिक तरलताको समस्या भोगिरहेका थिए । 

भदौसम्ममा ११ महिनापछि आयात बढेको छ । त्यस्तै, अघिल्लो वर्षको तुलनामा भदौमा कर्जा प्रवाह पाँच अर्बले बढेको छ । अघिल्लो वर्षको तुलनामा यो दुई महिनामा सरकारको कुल राजस्व संकलन २५ अर्ब ३१ करोडले बढेर एक खर्ब ६६ अर्ब ३८ करोड पुगेको छ । त्यस्तै, पछिल्लो दुई महिनामा घरजग्गा र सेयर कारोबारबाट १३ अर्ब ७४ करोड राजस्व संकलन भएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्राकोष, विश्व बैंक तथा एसियाली विकास बैंकलगायत अन्तर्राष्ट्रिय संघ–संस्थाले समेत नेपालको अर्थतन्त्र सुधार हुँदै गएको बताउँदै आएका छन् । 

अहिले अर्थतन्त्रमा सुधारको संकेत देखिन थालेको र थप सुधारका लागि आधार पनि तयार भएको राष्ट्रिय योजना आयोगका सदस्य प्रकाश श्रेष्ठले बताए । चाडबाडले पनि समग्र माग बढाएको उनको बुझाइ छ । 

राजस्व वृद्धिदरलाई अहिलेकै अनुपातमा कायम राख्न सकेमा विकास निर्माणले पनि तीव्रता पाउने भएकाले अर्थतन्त्रमा सुधार हुने अपेक्षा गर्न सकिने उनले बताए ।

११ महिनापछि बढ्यो आयात
११ महिनादेखि निरन्तर घटिरहेको वस्तुको आयात बढेको भन्सार विभागको तथ्यांकले देखाएको छ । विभागका अनुसार साउन र भदौमा दुई खर्ब ६२ अर्ब ५४ करोड रुपैयाँको वस्तु आयात भएको छ । जुन गत आवको तुलनामा १.०८ प्रतिशतले बढी हो । गत आवको सोही अवधिमा दुई खर्ब ५९ अर्ब ७५ करोडको आयात भएको थियो । गत आवको तीन महिनामा (साउन–असोजसम्म) आयात १.६९ प्रतिशतले बढेको थियो । सो अवधिमा चार खर्ब सात अर्ब ७५ करोड ८९ लाख ७५ हजार रुपैयाँको आयात भएको थियो । आव ०७९/८० को असोजसम्ममा चार खर्ब ९९ करोड ८३ लाख दुई हजार रुपैयाँको वस्तु आयात भएको थियो ।  

आयात बढे पनि निर्यात भने निराशाजनक छ । गत आवको पहिलो दुई महिनाको तुलनामा ५.१२ प्रतिशतले निर्यात घटेको छ । गत आवको असोजसम्ममा २६ अर्ब ४४ करोड ७० लाखको निर्यात भएकोमा चालू आवको सोही अवधिमा २५ अर्ब नौ करोड ३१ लाख निर्यात भएको छ । यो अवधिमा व्यापार घाटा दुई खर्ब ३७ अर्ब ४४ करोड ९५ लाख पुगेको छ । यो गत आवको सोही अवधिको तुलनामा १.७८ प्रतिशतले बढी छ । 

सेयर र घरजग्गाबाट पौने १४ अर्ब राजस्व 
चालू आर्थिक वर्ष ०८१/८२ को पहिलो दुई महिनामा सेयर र घरजग्गा कारोबारमा हुने नाफाबाट सरकारलाई पौन १४ अर्ब रुपैयाँ पुँजीगत लाभकर प्राप्त भएको छ । त्यस्ता कारोबारमा हुने नाफाबाट लगानीकर्ता र जग्गाधनीले सरकारलाई साउन र भदौमा १३ अर्ब ७४ करोड २६ लाख ८३ हजार रुपैयाँ राजस्व तिरेका हुन् । सिडिएस एन्ड क्लियरिङ लिमिटेड र भूमि व्यवस्थापन तथा अभिलेख विभागको तथ्यांकले यस्तो देखाएको हो । यो राजस्व गत आवको सोही अवधिको तुलनामा ११२ प्रतिशतले बढी हो । गत आवको पहिलो दुई महिनामा ६ अर्ब ४९ करोड ७३ लाख पुँजीगत लाभकर उठेको थियो । गत आवभरमा भने सेयर र घरजग्गा कारोबारबाट ४७ अर्ब ५२ करोड नौ लाख राजस्व उठेको थियो ।

एक महिनामै ५३ अर्ब कर्जा विस्तार 
भदौमा वाणिज्य बैंकहरूले मात्रै ५३ अर्ब रुपैयाँ कर्जा विस्तार गरेका छन् । साउन मसान्तसम्म वाणिज्य बैंकहरूको कर्जा प्रवाह ४५ खर्ब ७३ अर्ब रुपैयाँ थियो । भदौ मसान्तसम्म आउँदा त्यो बढेर ४६ खर्ब २६ अर्ब रुपैयाँ पुगेको तथ्यांक छ । 

नेपाल बैंकर्स संघबाट प्राप्त २० वाणिज्य बैंकको कर्जा–निक्षेपसम्बन्धी तथ्यांकले यस्तो देखाएको हो । कर्जा आउटस्ट्यान्डिङ (बक्यौता)का आधारमा भदौमा सोबराबरले कर्जा बढेको देखिएको संघको भनाइ छ । भदौको कर्जा प्रवाह पछिल्लो आठ महिनायताकै उच्च हो । यसअघि पुस ०८० मा ७८ अर्ब रुपैयाँ कर्जा प्रवाह भएको थियो । साथै, यो गत आवको भदौ महिनाकै तुलनामा पनि १०.१ प्रतिशतले बढी हो । गत आवको भदौमा मात्रै ४८ अर्ब रुपैयाँले कर्जा प्रवाह बढेको थियो ।  

एभरेष्ट बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सिइओ)ले पनि भदौमा कर्जाको माग उच्च भएको बताए । ‘साउनमा सेयर बजार बढेको थियो । भदौमा सेयर बजार घटे पनि जेठ–असारको तुलनामा माथि नै छ, भदौमा आयात पनि केही बढेको देखियो । त्यसले अर्थतन्त्र चलायमान हुन लागेको सन्देश दियो कि जस्तो लाग्छ,’ उनले भने, ‘त्यसले कर्जा माग बढाएको छ । विशेष गरी सेयर खरिदका लागि कर्जाको माग उच्च भएको देखिन्छ ।’  

भदौ महिनामा वाणिज्य बैंकहरूको निक्षेप ७३ अर्ब रुपैयाँले बढेर ५७ खर्ब ८९ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । गत साउन मसान्तसम्म वाणिज्य बैंकहरूमा भएको निक्षेप ५७ खर्ब १६ करोड रुपैयाँ थियो ।  भदौसम्ममा वाणिज्य बैंकहरूमा ऋण दिन मिल्ने रकम भने ६ खर्ब ४० अर्ब रुपैयाँ देखिएको छ । भदौ मसान्तसम्म बैंकहरूको कर्जा निक्षेप अनुपात ७८.९४ प्रतिशत छ । 

सुधारका आधार तयार भएका छन् : प्रकाश श्रेष्ठ, सदस्य, राष्ट्रिय योजना अयोग
अर्थतन्त्रमा सुधारका संकेत देखिन थालेका छन् । सुधारका आधार तयार भएका छन् । आयातमा मार्जिनल ढंगले वृद्धि भएको छ । यद्यपि, निर्यात घटेको छ । खानेतेलले अर्काे महिनादेखि निर्यात पनि बढ्लाजस्तो देखिन्छ । सुधारको संकेत छ । तर, युवा बिदेसिएकाले समग्र माग कसरी बढाउन सकिन्छ भन्ने चिन्ताको विषय हो । चाडबाडले पनि माग त बढाउने नै देखिन्छ । राजस्वमा भएको वृद्धिलाई स्थायित्व दिनुपर्ने चुनौती छ ।

सेयर बजार बढ्दा पनि कर्जाको माग बढ्यो : सुदेश खालिङ, प्रमुख कार्यकारी अधिकृत, एभरेष्ट बैंक
विगतका महिनाको तुलनामा भदौमा कर्जाको माग उच्च देखियो । यसबिचमा सेयर बजार पनि बढ्यो । त्यसले अर्थतन्त्र चलायमान हुन लागेको सन्देश दियो कि जस्तो लाग्छ । भदौमा आयात पनि केही बढेको देखियो । त्यसमाथि चाडपर्वको समय पनि आएको छ । त्यसले कर्जा माग बढायो जस्तो लाग्छ । विशेष गरी सेयर खरिदका लागि कर्जाको माग उच्च भएको देखिन्छ । यस्तै, गाडी खरिद गर्न र व्यापारिक क्षेत्रबाट पनि कर्जाको माग बढेको देखिन्छ । तर, असोज लागेपछि भने कर्जाको माग न्यून छ ।