विश्व डिजिटल संस्करण

वर्षान्त २०२३ : अन्तरिक्षसम्बन्धी नयाँ कीर्तिमान राख्ने दौड

सन् २०२३ मा अन्तरिक्ष दौड तातेको देखियो। विश्वका शक्ति राष्ट्रहरू र कम्पनीहरूले अन्तरिक्षमा नयाँ नयाँ रेकर्ड कायम गर्नेतर्फ आफ्ना आँखा लगाए। दौडमा बाजी जित्ने होड चलिरहेको छ।

विश्वका ७० देशहरूमा अन्तरिक्ष अध्ययनसम्बन्धी निकाय स्थापना भएका छन् भने १६ देशले अन्तरिक्षमा यान प्रक्षेपण गर्न सक्छन्।

अन्तरिक्ष दौडमा यो वर्ष चन्द्रमा विशेष चासोको विषय बन्यो। गत अगस्टमा रुसको ल्यान्डर चन्द्रमाको सतहमा ठोक्किएपछि चन्द्रमाको उसको पछिल्लो अभियान निराशाजनक बनेको थियो।

त्यसको केही दिनपछि भारत चन्द्रमामा मानवरहित यान अवतरण गर्ने चौथो देश बनेको थियो भने चन्द्रमाको दक्षिण ध्रुवीय क्षेत्रमा मानवरहित यान अवतरण गर्ने पहिलो देश बनेको थियो।

त्यसको दुई हप्तापछि भारतले सूर्यको अध्ययन गर्ने अभियान चलायो। नासाले सन् २०२५ सम्ममा अन्तरिक्षयात्रीलाई चन्द्रमामा फर्काउने लक्ष्य राखेको छ। यी र अन्तरिक्षसँग सम्बन्धित अन्य प्रयासहरूले भूराजनीतिक प्रतिद्वन्द्विताले अन्तरिक्षको सैन्यीकरण निम्त्याउनेछ कि भन्ने चिन्तालाई बढावा दिइरहेको छ।

अन्तरिक्षमा बढ्दो चासोले अन्तरिक्ष सञ्चालनलाई नियन्त्रण गर्ने नियमहरूको अभावलाई पनि उजागर गरेको छ। संयुक्त राज्य अमेरिकाले आर्टेमिस सम्झौतालाई ‘बाह्य अन्तरिक्षको नागरिक अन्वेषण र प्रयोगलाई नियन्त्रण गर्न’ पहलकदमी लिन खोजेको छ। 

चीन र अन्य धेरै अन्तरिक्ष यात्री देशहरूले यसमा हस्ताक्षर गर्न अस्वीकार गरेका छन्। स्पेसएक्स, ब्लु ओरिजिन र भर्जिन ग्यालेक्टिकजस्ता निजी कम्पनीहरूले अन्तरिक्ष सञ्चालनमा ठूलो भूमिका खेल्ने तथ्यले अन्तरिक्षका लागि नियमहरूले काम गर्नु जटिल छ।

यसले लाभको उद्देश्य र राष्ट्रिय दायित्वमाथि प्रश्न उठाउँछ। तर, अन्तरिक्ष गतिविधिमा भएको वृद्धिले आकाशको अन्वेषणलाई जटिल बनाउँछ कि बनाउँदैन भन्ने प्रश्न पनि खडा गरेको छ।