- वि.सं २o७९ भदौ १ बुधबार
आइओसीले लगातार तीनपटक पठाएको मूल्यअनुसार पेट्रोल ३४.९४ र डिजेल ३३.९४ रुपैयाँ प्रतिलिटर घट्यो, झन्डै दोब्बर मूल्यमा बिक्री गर्दा पनि पेट्रोलियममा निगमलाई घाटा
घाटा–नाफाको स्थिति
अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको भाउ निरन्तर घट्न थालेपछि नेपाल आयल निगमले किन्ने प्रशोधित पेट्रोलियम (पेट्रोल, डिजेल, मट्टीतेल, हवाई इन्धन र ग्यास)को मूल्य पनि धेरै सस्तो भइसकेको छ । मंगलबार इन्डियन आयल कर्पोरेसन (आइओसी)ले नयाँ मूल्य पठाउँदा पेट्रोल १.९४ रुपैयाँ र डिजेल ४.८४ रुपैयाँ प्रतिलिटर घटाएको छ । पछिल्लो डेढ महिनामा आइओसीले लगातार तीनपटक पठाएको मूल्यअनुसार पेट्रोल ३४.९४ र डिजेल ३३.९४ रुपैयाँ प्रतिलिटर घटिसकेको छ ।
आइओसीबाट बढेको दर पाउनासाथ सोही दिन मूल्य बढाइहाल्ने आयल निगमले डेढ महिनायता निरन्तर सस्तोमा इन्धन खरिद गरे पनि नेपाली उपभोक्तालाई राहत हुने गरी मूल्य घटाउन अटेर गर्दै आएको छ । आइओसीबाट मंगलबार दिउँसो मूल्य घटेर आएपछि नेपाली बजारमा पनि समायोजन गर्नुपर्ने दबाब निगमलाई परेको थियो । तर, साँझ पाँच बजे पत्रकार सम्मेलन गरेर निगमले तत्काल मूल्य नघटाउने जानकारी दिएको छ ।
आयल निगमका कार्यकारी निर्देशक उमेश थानीले विगतमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य बढेको दरअनुसार नेपाली बजारमा समायोजन गर्न नपाउँदा १० अर्ब ऋण, २३ अर्ब आइओसीको बक्यौता र ५० अर्ब रुपैयाँ सञ्चिती नोक्सानी व्यहोर्नुपरेको बताए । ‘विगतमा जुन दरमा मूल्य बढेर आएको थियो, त्यो दरमा बढाउन दिइएन । अहिले केही घटेर आउनासाथ पेट्रोलियमको मूल्य घटाउनुपर्छ भन्ने तर्कसँग सहमत हुन सकेका छैनौँ । त्यसैले हामीले तत्कालका लागि पेट्रोलियमको मूल्य यथावत् राख्ने निर्णय लिएका छौँ,’ उनले भने ।
गत आर्थिक वर्ष ०७८/७९ मा वर्षैभर नोक्सानी खेपेर इन्धन बिक्री गरेको उनको जिकिर छ । तर, अहिलेको तथ्यांकअनुसार निगमले झन्डै आधा सस्तोमा किनेको पेट्रोलियम पदार्थमा घाटा देखाइरहेको छ । निगमले मंगलबारदेखि पेट्रोल बिक्री मूल्यभन्दा करिब आधा सस्तो अर्थात् ९८.६७ रुपैयाँ प्रतिलिटरमा किन्न थालेको छ । यसको बिक्री मूल्य एक सय ८१ रुपैयाँमा निर्धारण गरिएको छ ।
त्यस्तै, १२०.०५ रुपैयाँमा किनेको डिजेल र १२३.५२ रुपैयाँमा किनेको मट्टीतेल निगमले समान एक सय ७२ रुपैयाँमा बिक्री गरिरहेको छ । पेट्रोलियम पदार्थको कुल खपतमा १ प्रतिशत मात्र हिस्सा ओगट्ने मट्टीतेलमा प्रतिलिटर २२.०७ रुपैयाँ नाफा राखिएको छ । सबैभन्दा धेरै नाफा हवाई इन्धनमा छ । यद्यपि, यसको खपत हिस्सा २ प्रतिशत मात्र छ । ११३.४७ रुपैयाँ प्रतिलिटरमा किनेको हवाई इन्धनमध्ये आन्तरिक विमानका लागि एक सय ९० रुपैयाँ प्रतिलिटर र अन्तर्राष्ट्रिय उडान गर्ने विमानका लागि १.६४५ डलर प्रतिलिटर मूल्य निर्धिारण गरिएको छ । जसकारण आन्तरिक विमानमा तेल भर्दा निगमलाई प्रतिलिटर ४५.२२ रुपैयाँ र अन्तर्राष्ट्रिय विमानमा तेल भर्दा ८८.०१ रुपैयाँ प्रतिलिटर नाफा सुनिश्चित
गरिएको छ ।
सबैभन्दा धेरै खपत हुने डिजेल र ग्यासमा घाटा
मुलुक भित्रिने पेट्रोलियम पदार्थमध्ये सबैभन्दा धेरै डिजेल ५९ प्रतिशत र खाना पकाउने एलपी ग्यास २१ प्रतिशत खपत हुन्छ । यी दुवै पेट्रोलियममा निगमलाई अहिले पनि नोक्सानी भएकाले मूल्य समायोजन गर्न नसकेको निगमको तर्क छ । मंगलबार प्राप्त नयाँ मूल्य १२०.०५ रुपैयाँ प्रतिलिटरमा किनेर एक सय ७२ रुपैयाँमा बिक्री गर्दा पनि ४.५० रुपैयाँ प्रतिलिटर नोक्सान रहेको निगमको भनाइ छ । यसमा सरकारले असुल्ने प्रतिलिटर ४७.०३ रुपैयाँ कर प्रमुख कारण हो ।
त्यस्तै, एलपी ग्यासको खरिद मूल्य प्रतिसिलिन्डर १६३७.५५ रुपैयाँ छ । यसमा सरकारी कर ३०७.५४ र व्यवसायीको कमिसन तथा अन्य खर्चबापत ३४४.२४ रुपैयाँ प्रतिसिलिन्डर लागत जोडिएको छ । जसकारण यसको कुल लागत २२९९.५८ रुपैयाँ प्रतिसिलिन्डर पुगेको छ । ग्यासमा निगमलाई प्रतिसिलिन्डर ४९९.५७ रुपैयाँ नोक्सान छ ।
ऋण र बक्यौता नतिरेसम्म मूल्य घटाउन सक्दैनौँ : उमेशप्रसाद थानी, प्रबन्ध निर्देशक, आयल निगम
अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य बढ्दा नेपाली बजारमा बढाउन दिइएन । अहिले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घटेर हाम्रो खरिद दर पनि केही कम भएका वेला मूल्य घटाउनुपर्छ भन्ने तर्क स्वचालित प्रणाली होइन ।
नयाँ घटेर आएको मूल्यपछि पनि हालको बिक्री मूल्य यथावत् राखी पेट्रोलियम पदार्थको कारोबार गर्दा निगमलाई आगामी १५ दिनमा ३१ करोड २९ लाख रुपैयाँ नोक्सान हुने देखिएको छ । अर्कातिर सरकारसँग सात अर्ब र हाम्रो सम्पत्ति धितोमा राखेर थप तीन अर्ब गरी कुल १० अर्ब रुपैयाँ ऋण लिइसकेका छौँ ।
आइओसीलाई भुक्तानी गर्नुपर्ने बक्यौता २३ अर्ब पुगिसकेको छ । यसर्थ, ऋण र बक्यौता नतिरेसम्म नेपाली बजारमा हालको बिक्री मूल्य समायोजन गर्न नसकी यथावत् राख्नुपर्ने अवस्था देखिन्छ ।
