कोरियन विमान दुर्घटना र बर्ड स्ट्राइकको जोखिम

चराको ठक्कर व्यावसायिक उडानमा धेरै विमानले भोग्ने गर्छन्, तर बिरलै मात्र यस्ता ठक्करले गम्भीर दुर्घटना निम्त्याउने विशेषज्ञहरू बताउँछन्  

आइतबार दक्षिण कोरियाको उड्डयन इतिहासको सबैभन्दा ठुलो विमान दुर्घटना भयो । जेजु एयरको फ्लाइट २२१६ विमान दक्षिण कोरियामा दुर्घटना हुँदा १७९ जना यात्रुले ज्यान गुमाए । यस दुर्घटनाले व्यावसायिक विमान उडानमा चराहरूले निम्त्याउन सक्ने जोखिममाथि प्रकाश पारेको छ । विमानका पाइलटले आपत्कालीन अवतरण गर्नुअघि विमानस्थलको ‘एयर ट्राफिक कन्ट्रोल’(एटिसी)लाई दिएको अन्तिम सन्देशमा जहाजमा एक हुल चरा ठोक्किएको जानकारी दिएका थिए । त्यसपछि विमान मुआन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा दुर्घटनामा परेको दक्षिण कोरियाको भूमि, पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयले जानकारी दिएको छ ।

विमान दुर्घटनाका फुटेजहरू अहिले सामाजिक सञ्जालमा छ्यापछ्याप्ती छन् । ती फुटेजमा दुईवटा इन्जिन भएको ‘बोइङ ७८७–८००’ विमानको ‘ल्यान्डिङ गियर’ नखुलेपछि रनवेमा घिस्रिएर अघि बढेको देखिन्छ । उच्च गतिमा रहेको विमान रनवेभन्दा अगाडि रहेको पक्की पर्खालमा ठोक्किन्छ र लगत्तै विमानमा विस्फोटपछि आगलागी भएको देखिन्छ । दुर्घटनामा विमानमा सवार १८१ मध्ये १७९ जनाको मृत्यु भयो ।

उसो त ठुला चराहरूले विमानमा खतरा निम्त्याउन सक्छन् । तर, कुनै एक चराको ठक्करले मात्र विमान दुर्घटना हुने अवस्था नआउने उड्डयन विज्ञहरू बताउँछन् । परामर्श संस्था ‘एभिएसन सेफ्टी एसिया’का निर्देशक डेन विलियम्स पनि ‘बोइङ ७८७–८००’ जस्ता आधुनिक विमानलाई चराले खसाल्न ‘लगभग असम्भव’ हुने बताउँछन् । ‘यस्ता विमानका इन्जिनहरू बाहिरबाट कुनै वस्तु पस्यो भने तिनलाई निकाल्ने गरी डिजाइन गरिएको हुन्छ,’ विलियम्सले भने । अस्ट्रेलियाबाट प्रकाशित हुने ‘एयरलाइन रेटिङ्स’का प्रधान सम्पादक जेफ्री थमस पनि आइतबार दक्षिण कोरियामा चराको ठक्कर दुर्घटनाका लागि सम्भवतः आंशिक मात्र जिम्मेवार रहेको मान्छन् । हालसम्म उपलब्ध तथ्यांकले पाइलटहरूले ‘मे डे (अत्यन्त ठुलो समस्या आएको जानकारी)’ घोषणा गरेको केही समयपछि विमानबाट ‘एडिएस–बी डेटा’ भनेर चिनिने लोकेसन तथ्यांक एटिसीसम्म प्रसारण हुन बन्द भएको र त्यसपछि विमानमा विद्युतीय गडबडी आएको देखिएको थोमसले बताए ।

‘पाइलटहरूले शृंखलाबद्ध रूपमा कैयौँ गडबडीको सामना गर्नुपरेजस्तो देखिन्छ । त्यो किन भयो थाहा भएको छैन । तर, हालसम्मको तथ्यांकअनुसार के थाहा भइसकेको छ भने ‘एबिएल–बी डेटा’ प्रसारण रोकिएको छ । पाइलटहरूले अवतरणका लागि जहाजको पखेटाको पछिल्लो भागमा हुने फ्ल्यापाई (जसले गतिलाई धिमा गर्छ) प्रयोगमा ल्याएनन् । त्यस्तै उनीहरूले ‘अन्डरक्यारेज’ पनि प्रयोगमा ल्याएनन् । यी सबै चिज एटिसीले चराहरूको हुल विमानतर्फ आएको चेतावनी दिएपछि भएको छ,’ थोमसले भने । विमान दुर्घटनाको मुख्य कारण पत्ता लगाउन अनुसन्धान सुरु भइसकेको छ । अनुसन्धानको अन्तिम परिणाम आउन महिनौँ लाग्नेछ । दक्षिण कोरियाली अधिकारीले अमेरिकी नेसनल ट्रान्सपोर्टेसन सेफ्टी बोर्डको सहकार्यमा अनुसन्धान सुरु गरिरहेका छन् । दुर्घटनामा परेको विमान ‘बोइङ’ अमेरिकामा बनेको हुनाले अन्तर्राष्ट्रिय उड्डयन नियमावलीअनुसार अमेरिका पनि अनुसन्धानमा जोडिएको हो ।

व्यावसायिक उड्डयन क्षेत्रमा चराहरूको ठक्कर अपेक्षाकृत सामान्य खतरा हो । तर, कहिलेकाहीँ यसले गम्भीर दुर्घटना पनि नगराउने भने होइन । अमेरिकी संघीय उड्डयन प्रशासन (एफएए)ले सन् २०२३ मा मात्रै अमेरिकी एयरपोर्टमा चरालगायत अन्य जीवसँग ठक्करका १९ हजार ४०० घटना रिपोर्ट भएका थिए । अमेरिकी वायुसेवाले सोही वर्ष देशबाहिर ५५ मुलुकमा थप २३६ ठक्करका घटना रिपोर्ट गरेको एफएएको तथ्यांकले देखाउँछ । चरासँगको ठक्करले पर्ने सबैभन्दा गम्भीर परिणाम भनेको विमानमा हुने सामान्य टुटफुट हो । यस्तो क्षतिको मर्मतका लागि विमान उद्योगले बसैनि १.५ अर्ब डलर खर्चने गर्छन् ।

थोमसका अनुसार हवाई उडानको वृद्धि र जहाजहरू पहिलेको तुलनामा शान्त उड्ने भएकाले विमानमा चराको ठक्करको संख्या उलेख्य बढेको छ । विश्वमा व्यावसायिक विमान उडानको संख्या बढेर अहिले प्रतिदिन एक लाख २० हजार पुगिसकेको छ । नियामक निकायको तथ्यांकअनुसार अधिकांश अवस्थामा चराहरूसँगको ठक्करले विमानमा कुनै पनि प्रभाव पर्दैन । सन् २०२२ मा बेलायती आकाशमा उडेका विमानमा लगभग १४०० चरा ठक्कर खाँदा जम्मा १०० भन्दा कम अवस्थामा विमानमा क्षति पुगेको नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले जनाएको छ । विमानमा चराहरूको ठक्करले एकदम थोरै अवस्थामा मात्र समस्या निम्त्याउने भए पनि आक्कलझुक्कल तिनले गम्भीर दुर्घटना नगरेका भने होइनन् ।

सन् २०१९ मा इथियोपियन वायुसेवाको फ्लाइट ३०२ विमान दुर्घटना हुँदा १५७ को ज्यान गयो । अनुसन्धानदाताले एक वस्तुको ठक्करपछि (जुन चरा भएको आशंका बढी छ) विमानमा त्रुटिपूर्ण उडान नियन्त्रण प्रणाली सक्रिय भएको र विमान दुर्घटना भएको पाएका थिए । सन् २००९ मा युएस एयरवेज फ्लाइट १५४९ लागार्डिया एयरपोर्टबाट उडेको केही समयमै चराको हुलसँग ठोक्किएपछि न्युयोर्कको हडसन नदीमा अवतरण गर्न बाध्य भएको थियो । यस घटनामा केही सामान्य एयरबस ए ३२०–२१४ विमानमा सवार केही यात्रु घाइते भएका भए पनि कसैको ज्यान जान पाएन । त्यस्तै सन् १९९५ मा २४ क्यानेडियन र अमेरिकी वायुसेना सवार विमान हाँससँग ठोक्किएर अलास्कामा दुर्घटना हुँदा सबैको ज्यान गएको थियो ।

अस्ट्रेलियाको सी.क्यु. युनिभर्सिटीका उड्डयनविज्ञ डग ड्रुअरी आइतबार दुर्घटना भएको बोइङ ७३७ विमान चरासँगको ठक्करपछि आपत्कालीन अवतरण गर्न योग्य हुनुपर्ने मान्छन् । ‘दुर्भाग्यवश यस दुर्घटनाले उत्तरभन्दा धेरै प्रश्न उब्जिएका छन्,’ ड्रुअरीले भने । उनी प्रश्न गर्छन् कि पाइलटहरू अवतरणका क्रममा विमानको गति कम गर्न किन असफल भए ? विमानलाई पाइलटहरूले किन रनवेको विपरीत दिशामा अवतरण गरे ? विमान किन सामान्य ‘ल्यान्डिङ क्षेत्र’भन्दा बाहिर गएर अवतरण ग¥यो ? ‘पाइलटहरूलाई विमानले रनवेमा छोटो दूरी तय गर्ने गरी गति कम गर्ने तालिम दिइएको हुन्छ । त्यस्तै विमान दुर्घटना हुने अवस्थामा रनवेमा किन ज्वाला–प्रतिरोधी सामग्री छरिएन ?’ ड्रुअरीले भने ।

मुआन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा चराहरूको बथानलाई तर्साएर धपाउने सुरक्षाका उपाय पनि अवलम्बन गरिएको थिएन । यसका लागि सामान्यतया विश्वभर विमानस्थलले बन्दुकको आवाज निकाल्ने लाउडस्पिकर प्रयोगमा ल्याउने मुआनले बताए । दक्षिण कोरियाबाट प्रकाशित हुने दैनिक पत्रिका चोसुनको समाचारअनुसार विमानस्थलको वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन गरिँदा ध्वनि तोप, लेजर र चेतावनी बत्ती राख्न सिफारिस गरिएको थियो । तर, रनवे विस्तारको काम भइरहेकाले त्यस्ता उपाय कार्यन्वयनमा आउन ढिलाइ भइरहेको थियो । एभिएसन सेफ्टी एसियाका निर्देशक डेन विलियम्स चराहरूलाई तर्साउन यस्ता उपाय अपनाउनुका अतिरिक्त ‘चराहरूको बसाइँसराइको मार्गमा पर्ने क्षेत्रमा विमानस्थल बनाउन नहुने बताउँछन् । ‘विशेषत जाडो वा गर्मी समयमा चराहरूले बसाइँसराइ गर्ने मार्गमा विमानस्थल नबनाउनु उपयुक्त हुन्छ,’ उनले भने ।

दक्षिण कोरियाले दुर्घटनापछि सोमबारदेखि सातदिने राष्ट्रिय शोक घोषणा गरेको छ । राष्ट्रिय झन्डा आधा झुकाइएको छ । कार्यवाहक राष्ट्रपति चोई साङ–मोक श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्न दुर्घटनास्थल पुगेका थिए । अधिकारीहरूले हालसम्म १४१ जनाको शव पहिचान भइसकेको जानकारी दिएका छन् । अनुसन्धानकर्ताहरू दुर्घटनाको कारण पत्ता लगाउन सक्रिय हुँदा दक्षिण कोरियाले देशभित्र सञ्चालनमा रहेका सबै ‘बोइङ ७३७–८००एस’ को विशेष निरीक्षण गर्ने बताएका छन् । देशका राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्री (जो कार्यवाहक राष्ट्रपतिको जिम्मेवारीमा थिए)लाई महाभियोग लागेपछि तीन दिनअघि मात्रै कार्यवाहक राष्ट्रपतिको जिम्मेवारी सम्हालेका चोईले देशको सम्पूर्ण उड्डयन क्षेत्रको व्यापक निरीक्षण गर्न अधिकारीहरूलाई निर्देशन दिइएको जानकारी दिए । ‘मृतकको पहिचानको काम सकिएलगत्तै देशको यातायात मन्त्रालयलाई विमान दुर्घटनाको पुनरावृत्ति रोक्न सम्पूर्ण विमान सञ्चालन प्रणालीको आपत्कालीन सुरक्षा निरीक्षण गर्न अनुरोध गरिएको छ,’ चोईले भने । 

एरिन हेल ताइपेईमा रहेर पूर्वीएसियाली मुलुक केन्द्रित समाचार लेख्ने स्वतन्त्र पत्रकार हुन् । जोन पावर अल जजिराको एसिया वित्त व्युरोका सम्पादक हुन् । 

– अल जजिराबाट