५ वर्षमा सकिनुपर्ने माथिल्लो तामाकोसीबाट ११ वर्षपछि विद्युत् उत्पादन हुँदै : लगानी ३५ अर्बबाट अढाई गुणा बढेर ८५ अर्ब पुग्यो

पाँच वर्षमा सम्पन्न गर्ने लक्ष्यसहित साउन ०६७ मा सुरु गरिएको माथिल्लो तामाकोसी जलविद्युत् आयोजनाबाट ११ वर्षपछि बल्ल विद्युत् उत्पादन सुरु हुने भएको छ । आयोजनाको पहिलो युनिटबाट सोमबारबाट ७६ मेगावाट विद्युत् उत्पादन सुरु हुँदै छ । करिब ३ महिनासम्म आयोजनाको निरन्तर परीक्षणपछि विद्युत् उत्पादनका लागि तयार भएको हो । ७६–७६ मेगावाटका ६ युनिट रहेको ४ सय ५६ मेगावाट जडित क्षमता रहेको आयोजनाको पहिलो युनिटबाट विद्युत् उत्पादन सुरु गर्न लागिएको आयोजनाका प्रवक्ता डा. गणेश न्यौपानेले जानकारी दिए । 

आयोजनाको काम असार ०७२ मै सम्पन्न हुनुपथ्र्यो । तर, त्यस अवधिमा आयोजनाको करिब ७५ प्रतिशत काम मात्रै सकिएको थियो । त्यही सालको १२ र २९ वैशाखमा गएको भूकम्प र नाकाबन्दीलाई कारण देखाउँदै आयोजनालाई थप ६ वर्ष लम्बाइयो । यसबीचमा विभिन्न बहानामा तामाकोसीको म्याद पटक–पटक सारियो ।

पछिल्लो समयमा कोभिडले पनि ठूला आयोजना प्रभावित भए । त्यसमध्ये पेनस्टक पाइप जडानमा भएको ढिलाइ पनि आयोजनालाई पछि धकेल्ने एउटा प्रमुख कारण हो । तोकिएको समयभन्दा ढिलो गरी माथिल्लो र तल्लो ठाडो सुरुङमा १ सय ३४ पेनस्टक पाइप जडानमा ढिलाइ हुँदा गत साल असारमै विद्युत् उत्पादन गर्ने लक्ष्य तुहिएको थियो । 

०७६ असारदेखि सुरु भएको ठाडो सुरुङमा पेनस्टक पाइप जडान गर्ने काम माघसम्म (८ महिना)मा सक्ने लक्ष्य थियो । तर, साढे ४ महिना ढिला पेनस्टक पाइप जडान सम्पन्न भएको थियो । ३ सय ५ मिटर लामो माथिल्लो सुरुङमा ६१ पेनस्टक पाइप जडान गर्ने काम १४ असारमा सम्पन्न भएको थियो । माथिल्लो ठाडो सुरुङ जडान कार्य लट २ को ठेक्का प्याकेजअन्तर्गत हाइड्रो मेकानिकल सामानको आपूर्ति तथा जडान कार्यको ठेकेदार भारतीय कम्पनी टेक्सम्याको रेलवे इन्जिनियरिङले गरेको हो । 

यसअघि ३ सय ६७ मिटर अग्लो तल्लो सुरुङमा पेनस्टकको अन्तिम पाइप जडान कार्य गत जेठमा सम्पन्न भएको थियो । तल्लो ठाडो सुरुङमा ७३ वटा पेनस्टक पाइप जडान गरिएका छन् । आयोजनाको ३ सय ७३ मिटर गहिराइको तल्लो ठाडो सुरुङमा पाइप जडान कार्य लट ३ अन्तर्गत पावरहाउस निर्माण कार्यका लागि छानिएको ठेकेदार अस्ट्रियन कम्पनी एन्ड्रिज हाइड्रोले गरेको हो ।

त्यस्तै, दुवै सुरुङमा पेनस्टक पाइप आपूर्ति तथा जडान गर्ने ठेक्का पाएको टेक्सम्याकोले आपूर्ति र जडानमा ढिलाइ गरेपछि तल्लो ठाडो सुरुङमा पाइप जडानको जिम्मा एन्ड्रिजलाई दिइएको थियो । आयोजनाको प्रवद्र्धक अपर तामाकोसी हाइड्रोपावर लिमिटेड, टेक्सम्याको र एन्ड्रिजबीच २३ पुस ०७५ मा आयोजनालाई थप वित्तीय भार नपर्ने गरी यो काम गर्न त्रिपक्षीय सम्झौता भएको थियो । 

आयोजना व्यवस्थापन पक्षले यसअघि ०७७ मंसिरसम्म कम्तीमा पहिलो युनिटबाट विद्युत् उत्पादन थालिने अघिल्लो वर्षको योजना थियो । तर, समयमा प्राविधिक काम नसकिँदा ढिलाइ भयो । त्यसपछि ०७७ वैशाखमा आयोजनाबाट विद्युत् उत्पादन थालिने लक्ष्य बनाइएको थियो ।

ढिलोमा पनि वैशााखको दोस्रो हप्तासम्ममा सुरुङ (टनेल)मा पानी हाल्ने काम थालिने र वैशाख मसान्तसम्ममा पहिलो युनिट (७६ मेगावाट)बाट विद्युत् उत्पादन सुरु हुने कार्ययोजना थियो । र, चैत मसान्तभित्रमा पाइप जडानको काममा नै समय बित्यो । महत्वपूर्ण परीक्षणमा देखिएका कमजोरी सल्टाउँदै, कोभिडको असरका कारण काम रोक्दै र गर्दै गर्दा बल्ल पूर्ण तयारी सकिएको हो । 

विशेष गरी भारतीय ठेकेदार कम्पनीले समयमा डिजाइनअनुसारको एक्सपान्सन ज्वाइन्ट पाइप उपलब्ध गराउन नसक्दा आयोजना ढिला भएको हो । आयोजनाको लट २ को ठेकेदार कम्पनी टेक्सम्याको रेल एन्ड इन्जिनियरिङ कम्पनीले एक्सपान्सन ज्वाइन्ट पाइप बनाउन ढिलाइ गरेको थियो । उसले माघसम्ममा पाइप जडान गर्नुपर्ने समयसीमा तोकिएको थियो । 

त्यसलाई पर्खिने हो भने थप ६ महिना ढिला हुने भएपछि डिजाइन नै परिवर्तन गरिएको थियो । विज्ञ, परामर्शदाता र ‘प्यानल अफ एक्सपर्ट’को राय–सुझाबअनुसार एक्सपान्सन ज्वाइन्ट पाइप राख्ने ठाउँमा वैकल्पिक पाइप राखेर उत्पादन थाल्ने निर्णय गरेको थियो । 

ब्याजसहित आयोजनाको लागत ८५ अर्ब  
आयोजनाको लागत ८४ अर्ब ८८ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । यो चालू आवको तेस्रो चौमासिकसम्मको अनुमानित खर्च होे । त्यसमा ५३ अर्ब साँवा र बाँकी ब्याज रहेको आयोजना प्रवक्ता डा. न्यौपानेले जानकारी दिए । यथार्थ खर्च विवरण आउन भने अझ केही दिन लाग्ने उनले जानकारी दिए । 

आयोजना थालनी हुँदा ब्याजबाहेक ३५ अर्ब लागत अनुमान गरिएको थियो । ब्याजसहित आयोजनाको लागत ४८ अर्ब ५१ करोड प्रक्षेपण गरिएको थियो, तर अहिले ब्याज र अमेरिकी डलरको अधिमूल्यनबाहेक नै ५३ अर्ब रुपैयाँ लागत पुगेको छ ।

आयोजनाको वित्तीय व्यवस्थापन हुँदा १ अमेरिकी डलरको मूल्य ७२ रुपैयाँ रहेको र आयोजना सम्पन्न भइसक्दा अधिकतम ८० रुपैयाँ पुग्ने प्रक्षेपण थियो । तर, अहिले त्यसमा धेरै ठूलो परिवर्तन आउँदा पनि लागत बढेको, तर अन्य आयोजनासँग तुलना गर्दा अत्यधिक नभएको आयोजना व्यवस्थापन पक्षको भनाइ छ । 

प्रधानमन्त्रीले बालुवाटारबाट उद्घाटन गर्ने 
आयोजनाको उद्घाटन प्रधानमन्त्री केपी ओलीले सोमबार अपराह्न ४ बजे गर्दै छन् । प्रवक्ता डा. गणेश न्यौपानेका अनुसार प्रधानमन्त्रीले प्रधानमन्त्रीनिवास बालुवाटारबाटै भर्चुअल माध्यममार्फत आयोजनाको औपचारिक उद्घाटन गर्नेछन् ।

प्रधानमन्त्रीले ‘स्विच अन’ गरी पहिलो युनिटबाट ७६ मेगावाट विद्युत् उत्पादन सुरु भएको घोषणा गर्नेछन् । शनिबार र आइतबार २ सय ३० केभी प्रसारण लाइनअन्तर्गत गौंगर–खिम्ती र खिम्ती–ढल्केबर क्षेत्रको सफल परीक्षण पनि भइसकेको उनले बताए । सोमबारदेखि तामाकोसीको ७६ मेगावाट बिजुली पहाडी क्षेत्रमा उत्पादन भए पनि तराई घुम्दै राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमा जोडिनेछ ।

 पहिलो युनिटबाट विद्युत् उत्पादन भएपछि बाँकी युनिटहरूबाट क्रमशः विद्युत् उत्पादन गरिने कार्यतालिका छ । कार्यतालिकाअनुसार पहिलो युनिट चार्ज भएको २ हप्तामा अर्को युनिट चार्ज गरिनेछ । भदौभित्र सबै ६ युनिटबाट विद्युत् उत्पादन गर्ने आयोजनाको तयारी छ । आयोजना पूर्ण रूपले सञ्चालनमा आएपछि वार्षिक २ हजार २ सय ८१ गिगावाट आवर विद्युत् उत्पादन हुनेछ । आयोजना सुरुङ परीक्षणदेखि ड्याम (बाँध)मा पानी राखेर बालुवा थिग्र्याउनेलगायतका प्राविधिक परीक्षणहरू सफल भइसकेका छन् ।