सशस्त्र द्वन्द्वमा बेपत्ता थारूको २३ वर्षपछि कुशको शव बनाएर अन्त्येष्टि

सशस्त्र द्वन्द्वका क्रममा बेपत्ता पारिएका बाबु रामदास थारूको २३ वर्षपछि मृत्यु संस्कार गर्न मान्छेहरू जम्मा हुँदा २८ वर्षीया अस्मिता कुस्माको आँखाभरि आँसु थियो । उनको घरमा २६ चैत बिहानैदेखि भिड थियो । उनी आफ्नो आँसु आमा सुगमती थारू र अन्यलाई देखाउन चाहन्न थिइन् । त्यही भएर घरको एक कुनामा बसेर बेपत्ता बुबालाई सम्झँदै अन्त्येष्टिका लागि फूलको माला उन्दै थिइन् । घरमा जम्मा भएका आफन्त र छिमेकीहरू कोही कुशको शव बनाउन व्यस्त थिए भने कोही शव बोक्न बाँसको डोला बनाउँदै थिए । 

२६ चैत ०५८ मा ३८ वर्षीय रामदासलाई इलाका हुलाक कार्यालय भुरीगाउँमा काम गरिरहेको अवस्थामा तत्कालीन शाही नेपाली सेनाले गाडीमा हालेर लगेको अस्मिता बताउँछिन् । ‘दाइ र म सानै थियौँ । बुबा हुलाकमा हल्काराको जागिरे गर्नुहुन्थ्यो, आमा गृहिणी । सशस्त्र द्वन्द्वकालमा बुबालाई माओवादी भएको आशंकामा राज्य पक्षले लिएर गयो । हामी सानै भएकाले त्यतिवेला सबै कुरा बुझेका थिएनौँ । परिवारले खोजी गरे पनि बुबा फेला पर्नुभएन,’ अस्मिता भन्छिन्, ‘बुबा बेपत्ता भएपछि आमाले निकै दुःख पाउनुभयो । मजदुरी गरेर हामी दाजुबहिनीलाई आत्मनिर्भर हुने गरी शिक्षादीक्षा दिनुभयो । तर, बुबाको अभावमा भने परिवारले सधैँ पीडा भोग्यो । बेपत्ता हुँदा बुबा आज आउनुहुन्छ कि भोलि आउनुहुन्छ कि भन्ने लाग्थ्यो ।’ 

आमा सुगमतीको अभिभाकत्व र प्रेरणाले यहाँसम्म पुगे पनि बुबाबारे सत्य थाहा नपाउँदा निकै कष्टकर भएको उनी बताउँछिन् । ‘सानोमा आमा रोएको देख्दा किन रुनुभएको होला भन्ने लाग्थ्यो । आमा रुनुको कारण बुझ्न सक्दिनथेँ । राज्यले बुबालाई बेपत्ता बनाएकाले आमा रुने गरेको अहिले आएर बुझेकी छु,’ उनले भनिन् ।
सशस्त्र द्वन्द्वकालमा सबैभन्दा पीडित भनेको बेपत्ता परिवार हो । परिवारको एकजना व्यक्ति बेपत्ता हँुदा पीडितले अनेक हन्डर र ठक्कर खानुपरेको छ ।

परिवारमा कमाउने मान्छे नहुँदा कतिपय परिवारको अवस्था निकै कष्टकर भएर बितेको छ । ‘राज्यले बुबाको अवस्था सार्वजनिक गरिदिन्छ कि भनेर दुई दशकभन्दा धेरै प्रतीक्षा गर्‍यौँ । तर, बुबाको अवस्था सार्वजनिक गरेन । गाउँघरमा पनि बुबाबारे धेरै प्रश्न उठ्न थालेपछि र धार्मिक कार्यमा समेत हाम्रो परिवारलाई फरक व्यवहार गरिन्थ्यो । नातागोता र समाजले बुबाको अन्त्येष्टि गर्न सुझाव दिए । सोही कारण हामीले बुबाको काजकिरिया गर्ने निर्णय लिएका हौँ,’ उनले भनिन् ।

चैतमा चारजनाको दाहसंस्कार 
बर्दियामा पछिल्लो समय बेपत्ता परिवारले धमाधम दाहसंस्कार गर्न थालेका छन् । चैतमा मात्र बर्दियामा चारजना बेपत्ताको परिवारले दाहसंस्कार गरेका छन् । तत्कालीन राज्य पक्ष माओवादी भएको आशंका र विद्रोही पक्षले राज्यको सुराकी भएको भन्दै धेरै व्यक्तिलाई बेपत्ता पारेका थिए । बर्दियामा राज्य पक्ष र विद्रोहीले गरी २५० जनालाई बेपत्ता पारेको अभिलेख द्वन्द्वपीडित समितिसँग छ । सशस्त्र द्वन्द्वका क्रममा नेपालमै सबैभन्दा बढी बेपत्ता पारिएको जिल्लामा बर्दिया पर्छ । बारबर्दिया– ७ सोनपुरमा २४ साउन ०५९ मा दुई र २६ गते चार गरी ६ जनालाई तत्कालीन शाही नेपाली सेनाको टोलीले लगेको थियो । बेपत्तामध्ये टेट्राम थारूको २० चैत, जंगु थारूको १५ चैत र हरिप्रसाद थारूको १२ चैतमा थारू परम्पराअनुसार कुशको शव बनाएर अन्त्येष्टि गरिएको थियो ।