मेलम्ची खानेपानी आपूर्तिको  पाइप फुट्दा बबरमहल क्षेत्र जलमग्न

• मेलम्ची आयोजनाले चार घण्टासम्म बन्द गर्न सकेन भल्ब, चार फाँटमा क्षति पुगेपछि काठमाडौं जिल्ला अदालतका केही इजलास प्रभावित, चार घण्टासम्म बग्दा ४० लाख लिटर पानी खेर, ४० लाखबराबर क्षति, मर्मतसम्भार नहुँदासम्म बबरमहल क्षेत्रमा खानेपानी वितरण रोकियो

ठेकेदारको लापरबाहीले बुधबार दिउँसो खानेपानी आपूर्तिको पाइप फुट्दा बबरमहल क्षेत्र जलमग्न भएको छ । मेलम्ची खानेपानीको २० इन्च मोटो फलामे पाइप फुट्दा बाहिरिएको पानीले वरिपरि रहेका सरकारी र निजी भवन डुबानमा परेका छन् । 

नजिकै रहेको काठमाडौं जिल्ला अदालत, वन विभाग परिसर, भित्री गल्ली र स्थानीयको घरमा समेत डुबान भएको छ । विद्युत्को तार भूमिगत गर्दा जथाभावी मेसिन चलाउँदा फुटेको पाइपको पानीले केही भाग सडकसमेत भासिएको छ । चार फाँटमा क्षति पुगेपछि काठमाडौं जिल्ला अदालतले सूचना निकालेर केही इजलास केही दिन बन्द हुने जानकारी गराएको छ । 

काठमाडौं उपत्यका खानेपानी आयोजना कार्यान्वयन निर्देशनालय (पिआइडी)का प्रोजेक्ट डाइरेक्टर टीका चौधरीले नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको असावधानीपूर्ण कामले खानेपानीको पाइपमा ठुलो क्षति पुगेको बताए । उनका अनुसार करिब चार घण्टासम्म पानी बग्दा ४० लाख लिटर पानी खेर गएको छ र पाइप फुट्दा ४० लाखबराबर क्षति भएको छ । 

‘पाइप फुट्नुको मुख्य कारण विद्युत् प्राधिकरण हो, खानेपानीको पाइप छ है भन्दाभन्दै पनि ध्यान नदिएर सडक खनियो,’ उनले भने, ‘अब यसको क्षति प्राधिकरणले नै व्यहोर्नुपर्छ । मर्मत गर्न ४० लाख रुपैयाँ लाग्ने अनुमान छ ।’

मेलम्ची खानेपानीले ९० सेन्टिमिटर गहिराइमा २० इन्टको पाइप गाडेको छ । विद्युत् प्राधिकरणले तार भूमिगत गराउने योजनाअन्तर्गत त्यसैमाथि खन्ने क्रममा फलामे पाइप फुटेको पिआइडीका प्रोजेक्ट डाइरेक्टर चौधरीले बताए । प्राधिकरणले विद्युत्को लाइन होरिजेन्टल ड्रिलिङ गर्ने क्रममा पाइप फुटेको हो । 

बुधबार फुटेको पाइप पाँच सय एमएमको थोक वितरण प्रणाली (पल्क डिस्टिव्युस सिस्टम)अन्तर्गतको हो । थोक वितरण प्रणालीमा मोटो पाइप राखिने भएकाले त्यसमा पानी पनि प्रेसरले पठाइएको हुन्छ । काम गर्दागर्दै फुटेपछि वरपरको स्थान र सडक डुबानमा परेको थियो । 

विद्युत् प्राधिकरण काठमाडौं उपत्यका मध्य तथा उत्तर वितरण प्रणाली सुदृढीकरण आयोजना प्रमुख अभिषेक अधिकारीले आफूहरूको कारण पाइप फुटेको स्विकारे । ‘हामीले काम गर्ने क्रममा पाइप फुटेको हो । यसमा हाम्रोभन्दा पनि ठेकेदारको लापरबाही हो,’ उनले भने, ‘हामी ठेकेदारलाई क्षतिको जरिवाना तिराउँछौँ । तत्कालका लागि फुटेको पाइप केयुकेएलले बनाउने निर्णय भएको छ ।’

खानेपानीको पाइप फुटेर काठमाडौं जिल्ला अदालतले भुइँतलामा रहेको २६, २७, २८ र २९ फाँटमा क्षति पुगेको जनाएको छ । क्षति भएपछि अदालतले उक्त इजलास केही दिनका लागि बन्द गर्ने निर्णय गरेको छ । 

किन तत्काल बन्द गर्न सकिएन पानी ?
बुधबार बबरमहलमा पाइप फुटेको क्षेत्रमा पानी आफूर्ति रोक्न सकिने प्रणालीमै छ । तर, पिआइडीका अधिकारीहरूका अनुसार मोटो पाइपमा एकैपटकमा पानी नियन्त्रण गर्न भने कठिन हुन्छ । यहीकारण चार घण्टासम्म पानी रोकिएन । अधिकारीहरूका अनुसार यहाँको मोटो पाइपको पानी नियन्त्रण गर्न तीन स्थान (तिनकुने, पुतलीसडक र अनामनगर)को भल्ब बन्द गर्नुपर्ने हुन्छ । तर, एकै समयमा बन्द गर्न नसकिएको र एकातिर मात्रै बन्द गर्दा पानी फर्किएर फेरि त्यही पाइपमा आउने प्रणाली रहेको प्रोजेक्ट डाइरेक्टर चौधरीले बताए । ‘यो पाइप बन्द गर्ने प्रणाली नभएको होइन । एक त यो ठाउँ ओरालोमा छ । अर्को, पाइप आफैँमा मोटो हुन्छ । एक ठाउँबाट मात्रै बन्द गरेर हुँदैन,’ उनले भने, ‘तीन ठाउँबाट बन्द गर्दा समय लाग्यो । पाइप इन्टरकनेक्टेड हुन्छ, सबैतिर बन्द गरेपछि मात्रै रोकिन्छ ।’

चाबहिलमा पाइप फुटे हुन सक्छ ठुलो क्षति 
मेलम्ची खानेपानीको सबैभन्दा मोटो पाइप चाबहिल क्षेत्रमा छ । यहाँ मेलम्चीबाट आएको मुख्य पाइप रहेको हुँदा यस क्षेत्रमा ५६ इन्च मोटो पाइप छ । ‘बबरमहलमा फुटेको पाइपभन्दा तीन गुणा मोटो पाइप चाबहिल क्षेत्रमा छ, त्यो पाइप फुट्यो भने त्यो क्षेत्र नै डुबान पर्छ,’ प्रोजेक्ट डाइरेक्टर चौधरीले भने ।

सम्भावित जोखिम न्यूनीकरणका लागि पिआइडीले पटक–पटक विद्युत् प्राधिकरण र अन्य निकायलाई पूर्वसूचनासमेत दिइसकेको छ । पिआइडीका अनुसार यहाँ पाइप फुट्दा केहीबेर सडक तथा बस्ती डुबान पर्छ । ‘सुन्दरीजल–चाबहिल खण्डमा हामीले आवश्यकताका आधारमा मोटो पाइप राखेका हौँ । यहाँ काम गर्दा अन्य निकायले बढीभन्दा बढी चासो दिनुपर्छ । तर, खानेपानीको पाइपबारे अन्य निकायलाई मतलब नै छैन । कतिपयले फुटाएर हिँड्छन्, यो राम्रो होइन,’ उनले भने ।