सगरमाथा क्षेत्रमा खिचेको भनिएको हिउँ चितुवाको ‘भाइरल’ फोटो नक्कली

हिउँ चितुवाको फोटो फेक पुष्टि भएपछि फोटोग्राफर कित्तिया पावलोस्की सामाजिक सञ्जालबाट गायब 

आफूलाई अमेरिकी फोटोग्राफर भनेर चिनाउने कित्तिया पावलोस्कीका हिउँ चितुवाको फोटो केही समय समाजिक सञ्जालमा निकै सेयर भए । उनको बेबसाइट र समाजिक सञ्जालका अकाउन्टमा राखिएका ती तस्बिर सगरमाथा र पुमोरी हिमालवरपर खिचिएको उनले बताएकी थिइन् । उनका यी फोटाले नेपालमा मात्र होइन, अन्तर्राष्ट्रिय जगत्मा समेत चर्चा पायो । बेलायतबाट निस्किने द टाइम्सले समेत छापेको उक्त तस्बिर नेपालका लागि अमेरिकी दूतावासले आफ्नो समाजिक सञ्जालमा सेयर गरेको थियो । 

तर, अहिले आएर फ्रेन्च अनलाइन म्यागेजिन अलपाइन म्यागको अन्तर्राष्ट्रिय संस्करणले ती तस्बिर सम्पादित वा फेक भएको खुलासा गरेको छ । फ्रेन्च जोडी उलिसी लेफेब्रे र जोसलिन चाभीले चलाउने म्यागेजिनले पावलोस्कीको हिउँबाट घेरिएको हिउँ चितुवाको फोटो केही अनौठो महसुस भएपछि तस्बिरको सूक्ष्म विश्लेषण गरेको बताएको छ । छानबिनबाट अलपाइन म्यागले पावलोस्कीको वेबसाइटमा रहेका चितुवाका चारवटा फोटामध्ये कम्तीमा तीनवटामा छेडछाड भएको निचोड निकालेको हो । त्यसबाहेक आलेखमा फोटोग्राफरको वास्तविक परिचयमै पनि शंका रहेको उक्त फ्याक्ट चेकमा उल्लेख छ । यसका लागि केही प्रमाण दिइएको छ । 

अमेरिकी फोटोग्राफर भनिएकी कित्तियाका बारेमा फोटोग्राफी अथवा हिमाली तथा वन्यजन्तु फोटोग्राफी क्षेत्रका कसैले पनि अहिलेसम्म नसुनेको म्यागमा उल्लेख गरिएको छ । उनी नयाँ फोटोग्राफर भएकाले नाम नचलेको शंकाको लाभ दिन सकिने भन्दै छानबिन गर्दा कित्तिया पाव्लोभ्स्कीको नाममा रहेको बेवसाइटमा जम्मा चारमात्रै फोटो फेला परेको म्यागको आलेखमा उल्लेख छ । र, ती सबै यही सगरमाथा–पुमोरी हिमालअसापासका चितुवाका फोटा हुन् । उनको इन्स्टाग्राममा चार चितुवाको फोटोबाहेक पावलोस्कीले आफ्नो बताएको फोटो गरी पाँचवटा फोटा मात्र छन् । 

अर्को समस्या जुन ठाउँमा चितुवा खिचिएको भनिएको छ, त्यो ठाउँमा हिउँ चितुवा पाइने सम्भावना निकै कम हुने अलपाइन म्यागले दाबी गरेको छ । यसका लागि म्यागेजिनले हिउँ चितुवाविज्ञ भिन्सेन्ट मुनियरको राय पनि लिइएको छ । पाव्लोभ्स्कीको फोटोमा चितुवा तुप्त्सेको पूर्वी पाखोमा बसिरहेको देखिन्छ, जुन समुद्र सतहदेखि ६३०० मिटर उचाइमा अवस्थित छ । जब कि हिउँ चितुवा समुद्री सतहबाट ५५०० मिटरभन्दा माथिको उचाइमा नजाने मुनियर बताउँछन् । ‘नाम हिउँ चितुवा भए पनि उनीहरू कहिल्यै पनि हिउँमा जाँदैनन्... ती चट्टानी भागमा बस्छन्,’ हिउँ चितुवाविज्ञ भिन्सेन्ट मुनिएरले बताएका छन् । त्यसमाथि ती लजालु प्रकृतिका हिउँ चितुवा हिमालको सबैभन्दा धेरै व्यस्त स्थान गोरक सेपमा पाइने सम्भावनामा मुनियरले शंका व्यक्त गरेका छन् । त्यो भेग हुँदै हेलिकोप्टर निरन्तर सगरमाथाको बेसक्याम्प आउँजाउँ गरिरहेका हुन्छन् यस्तो कोलाहल वातावरणमा यो विरलै बस्छ । 

फोटोमा देखिएको हिउँ चितुवाको अर्को स्वभावका बारेमा मुनियरले प्रश्न उठाएका छन् । पावलोस्कीको फोटोमा देखिएजस्तो हिउँ चितुवा स्थिर बस्ने स्वभावको नहुने मुनियर बताउँछन् । ‘फोटो हेर्नासाथ मलाई असम्भव भन्ने भाव आयो । चितुवा त्यसरी बसेको भेटिनु असम्भव छ,’ मुनियरले भने । पाव्लोभ्स्कीले उल्लेख गरेको क्षेत्रमा गएका अधिकांश पर्वतारोहीले पछिल्लो तीन दशकमा हिउँ चितुवा बसेको देख्नु त परको कुरा झुलुक्क पनि देखेका छैनन् । पाव्लोस्कीका कुनै फोटोमा मिति नहुनुले पनि त्यसमा छेडाछाड भएको संकेत गर्ने बताइएको छ । फ्याक्ट चेक गर्ने अलपाइन म्यागले फोटोग्राफर पावलोस्कीलाई फोटोको सोर्स फाइल आरएडब्लू वा एनइएफ फम्र्याटमा पठाउन भनेको, तर जवाफ नदिएको लेखेका छन् । तथ्य जाँच गर्नेहरूमध्ये एक, फोटोग्राफर भिन्सेन्ट मुनियरले तस्बिरहरू फोटोसपजस्ता सफ्टवेयरहरूको प्रयोग गरेर बनाइएको भएको बताएका छन् । 

अलपाइन म्यागले समग्रमा पावलोस्कीको फोटोको प्रकृति, संयोजन, प्रकाश, स्थानमा समस्या औँल्याएको छ । अर्को शब्दमा भन्दा तिनको सत्यतामा प्रश्न गरेको छ । पावलोस्कीको फोटो असाधारण भए पनि त्यो फोटो नभएर सिर्जना भएको र त्यसमा कैयौँ फोटोलाई फोटोसपजस्ता सफ्टवेयरमार्फत जोडेर बनाइएको विश्लेषणको निष्कर्षमा सुनाइएको छ । 

फ्याक्ट चेकरहरूले यी फोटाको सबैभन्दा मुख्य समस्या यिनलाई सिर्जना नभएर फोटोका रूपमा प्रस्तुत गर्नु रहेको बताएका छन् । फोटोग्राफर पावलोस्कीले उनको वेबसाइटमा फोटोसँगै चितुवा खोज्दै सगरमाथा मुनी अवस्थित गोराक सेपको ट्रेक गरेको अनुभव लेखेकाले पनि त्यसप्रति सहजै अविश्वास उत्पन्न नभएको उल्लेख गरिएको छ । पावलोस्कीले उनको वेबसाइटमा हिउँ चितुवाका तस्बीर खिच्दाको क्षण र यात्रा वर्णन गर्दै ‘घोस्ट अफ द हिमालयज’ शीर्षकको आलेख राखेकी छिन् । अलपाइन म्यागले कित्तियाका हिउँ चितुवाका फोटा सम्पादित वा फेक भएको पुष्टि गरेपछि उनी सामाजिक सञ्जालहरूबाट गायब भएकी छिन् । उनले इन्स्टाग्राम र फेसबुकका खाता बन्द गरेकी छिन् ।