- वि.सं २०८१ बैशाख ८ शनिबार
सन् २०१६ मा तीन सिट जितेको भाजपा अहिले राज्यको दोस्रो ठूलो दलका रूपमा उदाउनु सानो उपलब्धि होइन
हालै जुन पाँच राज्य र केन्द्रशासित प्रदेशमा निर्वाचन भयो, तिनमा भाजपाको प्राथमिकता सूचीमा दुई राज्य– पश्चिम बंगाल र असम क्रमशः पहिलो र दोस्रो नम्बरमा थिए । असममा, जहाँ उसका अघिल्तिर आफ्नो सरकार बनाउनुपर्ने चुनौती थियो, त्यहीँ छिमेकी पश्चिम बंगालमा उसले विगत एक वर्षदेखि सरकारको नेतृत्व गरिरहेको तृणमुल कंग्रेसलाई पराजित गरेर सत्ता हात पार्नुपर्ने थियो । विपक्षी गठबन्धनका तर्फबाट दिइएको चुनौतीका कारण असममा उसको सरकार तलबारको धारमा हिँडिरहेको थियो । त्यसैगरी पश्चिम बंगालमा ममता बनर्जीको सरकारका अघिल्तिर ठूलो चुनौतीको र सत्ताको प्रमुख दाबेदार भएर उदाएको थियो । असमको चुनौतीलाई त सरकारले जेनतेन पचायो र आफ्नो बहुमतको सरकार जोगायो । यस्तो गर्दै गर्दा उसले दोस्रोचोटी सरकारमा आउने पहिलो गैरकंग्रेसी सरकारको रेकर्ड कायम गर्यो । तर, यो विजयको खुसीले बंगाल निर्वाचनमा भएको उसको पराजयको दुःखलाई कम गर्न सक्नेछैन । के कुरा पनि स्पष्ट छ भने बंगाल निर्वाचनको परिणामले दूरगामी प्रभाव पार्नेछ । यसपछि सन् २०२४ मा ममताको दल विपक्ष हुन सक्छ ।
ममता बनर्जीको ह्याट्रिकमा भाजपाका धेरै रणनीतिक कमजोरी देखा परे । यसका साथै र्यालीहरूमा दिदी–ओ–दिदी भन्ने खालका नारा भएका पोस्टरले पनि मतदाताको मानसिकतामा प्रतिकूल प्रभाव पारेको हुनुपर्छ ।
भाजपासँग न त त्यहाँ कुनै चर्चित अनुहार भएका नेता थिए, न त बहुमतका लागि आवश्यक बलियो संगठन । यसैकारण उसले झन्डै आधा सिटमा अन्य दलका नेतालाई समर्थन गरेर अघि बढ्नुपर्यो । मत परिणामबाट के स्पष्ट छ भने अधिकांश मतदाताले पार्टी फेरिराख्ने नेताहरूलाई मन पराएनन् । निर्वाचनमा टिकट नपाउने निराश कार्यकर्ताले पनि निर्वाचन अभियानमा खुलेर प्रचार गर्न सकेनन् । यति वेला सबैका अघिल्तिर निर्वाचनको परिणाम छ । ममताको स्तरको कुनै पनि नेता नहुनुको नोक्सान पनि पार्टीले भोग्यो । भाजपाले जुन स्तरमा धार्मिक धु्रवीकरण आरम्भ गरेको थियो, त्यसको परिणाम पनि उसले भोग्नुपरेको छ ।
ममता बनर्जीको ह्याट्रिकमा भाजपाको निकै रणनीतिक कमजोरी देखा परे । यसका साथै र्यालीहरूमा दिदी–ओ–दिदी भन्ने खालका नारा भएका पोस्टरले पनि मतदाताको मानसिकतामा प्रतिकूल प्रभाव पारेको हुनुपर्छ । केन्द्रका तर्फबाट चुनावका वेला सिबिआई, इडी र आयकर जस्तो केन्द्रीय एजेन्सीलाई प्रयोग गर्नुले पनि नकारात्मक प्रभाव परेको छ । त्यसैले आफ्नो पराजयका लागि निर्वाचनमा धाँधली भयो भनेर भाजपाले भन्न सक्दैन । जे होस्, सन् २०१६ मा तीन सिट जितेर अहिले यहाँसम्म पुग्नु र राज्यको दोस्रो ठूलो दलको रूपमा उदाउनु भनेको आफैँमा सानो उपलब्धि होइन । तर, जति वेला लक्ष्य सत्ताको सिंहासन हासिल गर्ने र त्यसका लागि दुई सयभन्दा बढी सिट जित्ने हुन्छ, त्यति वेला यो उपलब्धिले कुनै माने राख्दैन । निर्वाचनको परिणाम आएसँगै स्थानीयस्तरमा केन्द्रीय नेताहरूका खिलाफ असन्तोष देखिन सुरु हुँदै छ । छिमेकी असममा विपक्षी गठबन्धनका तर्फबाट सत्तारुढ भाजपा गठबन्धतलाई ठूलै चुनौती दिइएको छ । त्यहाँ खास गरेर चाणक्य भनिने भाजपा नेता र असम सरकारका अर्थमन्त्री हिमन्त बिस्वा सरमाका कारण पार्टीको अबको यात्रा सजिलो भएको छ । यो उनकै रणनीतिको परिणाम हो कि जुन नेसनल रजिस्टार फर सिटिजन्स (एनआरसी) र नागरिकता कानुन (सिएए) को असममा सबैभन्दा धेरै विरोध भयो, तिनै दुई मुद्दा यहाँ सबैभन्दा धेरै किनारामा परेका छन् ।
आखिरमा असममा भाजपाको यात्रा सहज कसरी भयो ? वास्तवमा राज्यको झन्डै ४५ सिटमा चियाबगानका मजदुरको भोट निर्णायक थियो । परिणामबाट के स्पष्ट हुन्छ भने चियाबगानका मजदुरको समर्थन भाजपालाई गयो । यसका साथै कंग्रेसका बदरुद्दिन अजमलले पार्टीसँग एकता गरेका कारण राज्यमा मतदाताको जबर्जस्त धु्रवीकरण देख्न पाइयो । भाजपाले जसरी छिमेकी मुुलुकबाट हुने घुसपैठलाई आफ्नो प्रमुख एजेन्डा बनाएको थियो र सत्तामा आउनेबित्तिकै लब जिहादको कुरा गरेको थियो, त्यसबाट हिन्दीभाषी मतदातालाई एकजुट गराउन सहयोग मिल्यो । खास गरेर हिन्दूबहुल क्षेत्रमा भाजपाको विजयले यो कुरा सिसाजत्तिकै साफ छ । अर्कोतिर कांग्रेसलाई यसपटक चियाबगानका मजदुरको मत पाइन्छ भन्ने विश्वास थियो, यसैकारण राहुल गान्धी र प्रियंका गान्धीजस्ता नेताहरू बारम्बार चियाबगान गएकागयै थिए । तर, त्यहाँ उनीहरूले केही पनि हात पार्न सकेनन् । अजमल साथ हुनुले पनि विपक्षी गठबन्धनलाई अल्पसंख्यकबहुल क्षेत्रमा सफलता हात लागेको हुनुपर्छ, तर त्यो पर्याप्त थिएन । यही कारण हो कि सत्तामा कंग्रेसले नेतृत्व गर्ने गठबन्धनको सपना पूरा हुन सकेन । यस चुनावमा पार्टीलाई तरुण गोगोईजस्ता नेताको अभाव निकै महसुस भयो ।
(तिवारी भारतका वरिष्ठ पत्रकार हुन्)
हिन्दुस्तानबाट
