१९औँ हाङझाउ एसियाड आजदेखि : ४५ राष्ट्रका १२ हजार पाँच सय खेलाडी एकै मञ्चमा

चीनको पाँच वर्षको मिहिनेतपछि शनिबारदेखि हाङझाउमा एसियाड सुरु हुँदै छ, तेस्रोपटकको एसियाड आयोजना गर्न कोभिड महामारीका कारण चीनले अनुमानित बजेटभन्दा बढी खर्च गर्नुपरेको छ  

चीनले तेस्रोपटक एसियन खेलकुद प्रतियोगिता (एसियाड) आयोजना गर्न धेरै प्रतीक्षा र कठिन परिस्थितिको सामना गर्नुपरेको थियो । सन् २०१८ मा जाकार्ताबाट १९औँ एसियाडको आयोजनाको झन्डा बोकेर आउँदा चीनले सहजै प्रतियोगिता गर्ने अपेक्षा राखेको थियो । जाकार्तामै हाङझाउ सहरमा हुने एसियाड अहिलेसम्मकै भव्य हुने दाबी गरेको थियो । आधुनिक सहरका रूपमा विकास गरेको हाङझाउमा थप नयाँ विश्वस्तरीय रंगशाला, बुलेट ट्रेन र गगनचुम्बी भवनको विकाससँगै चीनले सहभागी ४५ राष्ट्रका खेलाडी, प्रशिक्षक, अफिसियल र उच्चस्तरीय सरकारी पदाधिकारीलाई दंग बनाउने योजना बनाएको थियो ।

यसैबीच वुहानबाट सुरु भएको प्राणघातक कोभिड–१९ ले चीनको सुरुवाती योजना बिगार्ने काम गर्‍यो । कोेभिड महामारीकै कारणले हाङझाउमा जुन कल्पना चीनले गरेको थियो, त्यो शतप्रतिशत पूरा गर्न नसकेको स्थानीय समाचार एजेन्सीहरूले उल्लेख गरेका छन् । कोभिड–१९ का कारण अन्य विकसित एसियन राष्ट्रहरूले १९औँ संस्करणको आयोजना दाबीसमेत नगरेको होइन । चीनले जसरी पनि एसियाड हाङझाउमै गर्ने तत्परता देखाइरह्यो । यसका लागि कोभिड–१९ लाई निर्मूल पार्ने प्रयास भयो । 

गत वर्ष यसै समयमा १९औँ एसियाड भइसक्नुपर्ने थियो । आयोजक चीनले कोभिड महामारीबाट आफू आश्वस्त नभएका कारण प्रतियोगितालाई एक वर्षपछि सार्‍यो । ओलम्पिक काउन्सिल अफ एसिया (ओसिए)ले हाङझाउलाई एक वर्षको थप समय दियो । चीनको यही लगातार पाँच वर्षको मिहिनेतपछि शनिबारदेखि हाङझाउमा एसियाड सुरु हुँदै छ । यद्यपि, चीनले तेस्रोपटकको एसियाड आयोजना गर्न अनुमानित बजेटभन्दा बढी खर्च गर्नुपरेको छ । शनिबार मुख्य रंगशालामा ४५ राष्ट्रका खेलाडी, अफिसियल र पदाधिकारीले चीनको तयारी नजिकबाट अवलोकन र अनुभव गर्ने अवसर पाउनेछन् । 

चीनले पाहुनालाई मख्ख बनाउन कुनै कसर बाँकी राख्नेछैन । यसपटक करिब १२ हजारभन्दा बढी खेलाडीले भाग लिने अनुमान ओसिएले गरेको छ । रमाइलो पक्ष के छ भने अर्को वर्ष फ्रान्सको पेरिसमा आयोजना हुने ओलम्पिक खेलकुदमा भन्दा बढी खेलाडी हाङझाउमा हुनेछन् । १८औँ संस्करणमा ११ हजार तीन सय खेलाडीले भाग लिएका थिए । सन् २०२० मा जापानको टोकियोमा भएको ओलम्पिकमा दुई सय ६ राष्ट्रबाट समग्रमा ११ हजार चार सय २० खेलाडी उपस्थित भए । अन्तर्राष्ट्रिय ओलम्पिक काउन्सिल (आइओसी) ले पेरिसमा धेरैमा १० हजार पाँच सय खेलाडी हुने जनाएको छ । हाङझाउ एसियाडमा चीन, थाइल्यान्ड, जापान, दक्षिण कोरिया, भारत र हङकङ धेरै खेलाडी पठाउने राष्ट्रमा पर्छन् ।

परम्परागत खेललाई प्राथमिकता
यसपटक खेलाडी तथा दर्शकले फरक–फरक खेलका अनुभव लिन पाउनेछन् । सन् २०२८ को लस एन्जलेस तथा २०३२ को अस्ट्रेलियाको ब्रिसबनमा हुने ओलम्पिकमा क्रिकेट खेल समावेश गरिएको छ । चीनले यसै एसियाडमा टी–२० फम्र्याटमा क्रिकेट खेल राखेको छ । आयोजक राष्ट्र क्रिकेटमा त्यति बलियो नभए पनि क्रिकेटको खेलको रोमाञ्चक प्राप्त गर्न सकिने जनाएको छ । एसियाका क्षेत्रीय रूपमा प्रचलित खेलहरू यसपटक देख्न पाइनेछ । चीनको बलियो मानिएको मार्सल आर्टस्का खेलहरू राखिएका छन् । यसैगरी, दक्षिण भारतको चर्चित खेल कब्बडीको छुट्टै मज्जा आउनेछ । मध्यपूर्वी एसियामा औधी मन पराइएको खेल कुराँस र कुस्तीसमेत हाङझाउमा छन् । स्वयं चीनले पनि चेसलाई थप कोटामा राखेको छ । चीनले अर्को वर्ष पेरिस ओलम्पिक खेलको मध्यनजर राखी आफूलाई ती खेलहरूमा केही इभेन्ट्स थप गरी कोटा समावेश गरेको हो । 

आर्चरी, आर्टिस स्विमिङ, बक्सिङ, ब्रेकिङ, हक्की, मोर्डन पेन्थालोन, सेलिङ, टेनिस र वार पुलजस्ता खेलका इभेन्ट्स बढेका छन् । आयोजकले थप गरेका इभेन्ट्स पेरिसमा रहन पनि, नरहन पनि सक्छन् । समग्रमा ४५ राष्ट्रका खेलाडीले विभिन्न चार सय ८१ इभेन्ट्समा आफूलाई अब्बल बनाउने प्रयास गर्नेछन् । अहिले नै एसियाडमा पुगेकाहरूले हाङझाउको तयारी ठयाक्कै सन् २००८ को बेइजिङ ओलम्पिकजस्तै भएको मानेका छन् ।

छिमेकीलाई नजिक ल्याउने अवसर
खेलकुदको राम्रो पक्ष नै राजनीतिक सम्बन्ध बिग्रिएका देशलाई एकै मञ्चमा ल्याउने हो । अबको दुई सातामा एसियाडमा यस्तै दृश्य हेर्न पाइनेछ । भारत–पाकिस्तान, उत्तर कोरिया–दक्षिण कोरिया, चीन–चाइनिज ताइपेयी, साउदी अरेबिया–कतार र इरान–इजरायलजस्ता अन्य देशहरूका खेलाडी एकै मञ्चमा प्रतिस्पर्धा गर्नेछन् । खेलकुदका माध्यमबाट ती राष्ट्रका खेलाडीले एक–आपसमा भाइचारा बढाउने प्रयास गर्नेछन् । 

यसपटक उत्तर र दक्षिण कोरियाबीच खेलाडीमा हुने घमासान प्रतिस्पर्धा पनि एक हुन सक्छ । ताइवान र चीनले एक–आपसमा हेर्ने नजर अलि फरक छ । ताइवानको स्वशासित टापु चीनको हातमा हुनेछ । प्रजातन्त्रलाई एक टुक्रिएको प्रान्तका रूपमा दाबी गर्छ । चीन गणतन्त्र भनेर चिनिने, यो टापु आधिकारिक रूपमा ओलम्पिक र एसियाली खेलहरूमा चाइनिज ताइपेईको रूपमा सूचीबद्ध छ । ओलम्पिक घन्टीहरूले सजिएको सेतो झन्डामुनि मार्च गर्नेछन् । एसियाडमा रातो, निलो र सेतो झन्डालाई अनुमति छैन । 

पदकमै चीनको प्रभुत्व हुन सक्ने
पछिल्ला ४० वर्षदेखि चीनले पदकतालिकामा आफ्नो प्रभुत्व जमाइरहेको छ । कुनै समय यस्तो पनि थियो, चीन एसियाडमा चम्कनुअघिसम्म जापानलाई पदकतालिकाको शीर्ष स्थानमा छुनै धेरै परको कुरो हुन्थ्यो । जब चीनले पदकतालिकामा शीर्ष स्थानमाथि कब्जा जमायो, त्यसयता कहिल्यै पनि दोस्रो स्थानमा झर्नुपरेको छैन । यसपटक झन् घरमै आयोजना हुने प्रतियोगितामा चीनको सान थप नहुने कुरै भएन । चीनले फेरि डाइभिङमा प्रभुत्व जमाउनेछ । दुई महिनाअघि जापानको फुकुओकामा भएको विश्व च्याम्पियनसिपबाट ताजा भएका चीनका धेरै शीर्ष पौडी खेलाडी चम्किनेछन् । 

बेल्जियमको एन्टवर्पमा भएको विश्व च्याम्पियनसिप एसियाली खेलकुदसँग भिड्दा जिम्न्यास्टिकको क्षेत्र कमजोर बन्दै गएको छ । एसियाली खेलकुदमा सबैभन्दा ठूलो विजेता दक्षिण कोरियाको स्पोर्टस् स्टार ली साङ–ह्योक हुन सक्छन् । जसलाई ‘फेकर’ पनि भनिन्छ । यदि उनले स्वर्ण जिते भने उनलाई सैन्य सेवाबाट छुट दिइनेछ । 

७२ वर्षको इतिहासमा नेपाललाई दुई रजत र २३ कांस्य
एसियाडमा सहभागी राष्ट्रको इतिहास पल्टाउने हो भने नेपाल पनि पुरानैमा पर्छ । सन् १९५१ मा नयाँदिल्लीबाट सुरु भएको एसियाडदेखि निरन्तर रूपमा नेपालको उपस्थिति रहेको छ । पहिलो सहभागीमा नेपालले एथ्लेटिक्स खेलमा मात्र खेलाडी पठाएको थियो । त्यसयता नेपालले एसियाली खेलकुदको हरेक संस्करणमा सहभागिता जनाउँदै आएको छ । ३५ वर्षपछि मात्र नेपालले एसियाडमा पदकको खाता खोल्यो । नेपालले सन् १९८६ मा दक्षिण कोरियाको सोलमा आयोजित १०औँ संस्करणमा पहिलोपटक पदक जितेको थियो, त्यो पनि एउटा नभएर आठवटा पदक जितेको थियो । बक्सिङ र तेक्वान्दोका खेलाडीले नेपाललाई पदक दिलाएका थिए । 

तेक्वान्दोका विधान लामा, राजकुमार राई, राजकुमार वुचे र रामबहादुर घर्ती क्षेत्रीले कांस्य पदक जितेका थिए । बक्सिङतर्फ भने दलबहादुर रानामगर, तुलबहादुर थापा, मनोजबहादुर श्रेष्ठ र सुशील पोखरेलले कांस्य पदक हात पारे । 

७२ वर्ष लामो इतिहासमा नेपाल रजतभन्दा माथि उक्लन सकेको छैन । अहिलेसम्म नेपालकले दुई रजत मात्र जितेको छ । यही नै एसियाली खेलकुदको इतिहासमा नेपालको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धिका रूपमा रहेको छ । सन् १९९८ मा थाइल्यान्डको बैंककमा सम्पन्न १३औँ एसियाली खेलकुदमा तेक्वान्दो खेलाडी सविता राजभण्डारीले पहिलोपटक नेपालका लागि रजत पदक जितेकी थिइन् । त्यसपछि सन् २०१८ मा इन्डोनेसियाको जाकार्तामा भएको १८औँ एसियाली खेलकुदमा नेपालको प्याराग्लाइडिङ टोलीले रजत पदक जितेको थियो । 

रजत पदक जित्ने नेपाली प्याराग्लाइडिङ टोलीमा विमल अधिकारी, विजय गौतम, सुशील गुरुङ, युकेश गुरुङ र विशाल थापा सहभागी थिए । समग्रमा नेपालले हालसम्म एसियाली खेलकुदमा दुई रजत र २३ कांस्य गरी २५ वटा पदक मात्र जित्न सकेको छ । नेपालले तेक्वान्दोमा एक रजत र १४ कांस्य जितेको छ । एसियाडमा नेपालबाट प्रतिनिधित्व गर्ने खेलमा तेक्वान्दो सर्वाधिक सफल खेल हो । प्याराग्लाइडिङमा एक रजत हात पारेको छ । बक्सिङमा ६ कांस्य र कराँतेका तीन खेलाडीले कांस्य जितेका छन् । खेलाडीका रूपमा तेक्वान्दोका दीपक विष्ट सर्वाधिक सफल खेलाडी हुन् । उनले सन् २००२ को बुसान र सन् २००६ को दोहा एसियाडमा लगातार कांस्य हात पारेका थिए । यसपटक नेपालले बक्सिङ, उसु, तेक्वान्दो, कराँते र इ–स्पोर्टस्मा पदकको आशा गरेको छ ।