औपचारिक शिक्षा हासिल गर्ने उमेर नपुगेका बालबालिका अर्थात् प्रिस्कुलरहरूलाई पढाइमा कसरी आकर्षित गर्ने ? धेरैलाई जिज्ञासा हुन्छ । नेपालमा बहुभाषिक र सांस्कृतिक दृष्टिकोणलाई अँगाल्दै प्रिस्कुलरहरूमा साक्षरता विकासको प्रयास गर्ने गरिएको छ ।

कथाकथन, सामुदायिक संलग्नता, फोनेटिक्स, इसिडी केन्द्रहरू र प्रविधिको उचित प्रयोग गरेर, आमाबाबु र शिक्षकहरूले साक्षरता सीप विकास गर्ने वातावरण सिर्जना गर्न सक्छन् । यी प्रयासले बच्चालाई औपचारिक विद्यालय शिक्षाका लागि तयार गर्ने, उनीहरूको सञ्चार कलालाई प्रभावकारी बनाउने तथा व्यक्तिगत र शैक्षिक जीवनमा सफल हुनका लागि जग बसाल्ने काम गर्छन् ।

ठूलो स्वरले पढ्नु : साना बालबालिकामा साक्षरता विकासलाई प्रवद्र्धन गर्ने सबैभन्दा प्रभावकारी तरिकामध्ये ठूलो स्वरमा पढ्न सिकाउनु हो । यसले शब्दावली र भाषिक सीपहरू निर्माण गर्न मात्र मद्दत गर्दैन, संज्ञानात्मक विकासलाई पनि बढाउँछ । आमाबाबुले सरल, दोहोरिने वाक्यांश र रंगीन दृष्टान्त भएका उमेर–उपयुक्त पुस्तक छनोट गरेर पढाइ थालनी गराउन सक्छन् । प्रश्न सोधेर, चित्र देखाएर र सहभागितालाई प्रोत्साहित गरेर पढ्ने समयलाई रमाइलो र अन्तरक्रियात्मक बनाउन सकिन्छ । 

अक्षर पहिचान : प्रिस्कुलरहरूलाई अक्षर चिन्न सिकाउनु साक्षरता सीप विकास गर्ने दिशाको महत्वपूर्ण कदम हो । अभिभावकले चिह्न, लेबल र प्याकेजिङजस्ता अक्षरहरू देखाएर यो काम सुरु गर्न सक्छन् । तिनीहरूले वर्णमाला पुस्तक र शैक्षिक खेलहरू पनि प्रयोग गर्न सक्छन्, जसले बच्चालाई अक्षर पहिचान गर्न र फरक गर्न मद्दत पुग्छ ।

लेखन गतिविधि : लेखन गतिविधिले प्रिस्कुलरहरूलाई राम्रो कौशल विकास गर्न र अक्षरले कसरी शब्द बनाउँछ भन्ने कुरा बुझ्न मद्दत गर्न सक्छ । आमाबाबुले आफ्ना छोराछोरीलाई उनीहरूको नाम लेख्न, चित्र कोर्न र ट्रेसिङ अक्षरहरू अभ्यास गर्न प्रोत्साहित गर्न सक्छन् । तिनीहरूले बच्चालाई लेख्ने उपकरणहरू, जस्तै– पेन्सिल, क्रेयोन र मार्करहरू प्रयोग गर्ने अवसर पनि प्रदान गर्न सक्छन् ।

शब्दावली निर्माण : साक्षरता सीप विकास गर्नका लागि बलियो शब्दावली निर्माण गर्नु आवश्यक छ । अभिभावकले वस्तुहरू लेबल गरेर र वर्णनात्मक भाषा प्रयोग गरेर आफ्ना प्रिस्कुलरहरूलाई नयाँ शब्दहरू परिचय गराउन सक्छन् । उनीहरूले बच्चालाई प्रश्न सोध्न र उनीहरूको आफ्नै शब्दमा व्यक्त गर्न पनि प्रोत्साहित गर्न सक्छन् ।

फोनेमिक जागरुकता : फोनेमिक जागरुकता भनेको शब्दमा आवाज सुन्न र छुट्याउन सक्ने क्षमता हो । पढ्ने र लेख्ने क्षमता विकास गर्नका लागि यो एक महत्वपूर्ण कला हो । आमाबाबुले खेल र गतिविधिहरू प्रयोग गर्न सक्छन्, जसमा ताली बजाउने र वर्ड प्ले समावेश हुन्छ । यसले प्रिस्कुलहरूमा फोनेमिक जागरुकता विकास गर्न मद्दत पुग्छ ।

प्रविधि : प्रिस्कुलरमा साक्षरता विकासलाई बढावा दिनका लागि प्रविधि एक बहुमूल्य उपकरण हुन सक्छ । शैक्षिक एप र खेलहरूले पढाइ, लेखाइ र भाषिक सीपलाई बढावा दिने अन्तरक्रियात्मक र आकर्षक सिकाइ अनुभवहरू प्रदान गर्न सक्छन् । यद्यपि, सामाजिक अन्तरक्रिया र शारीरिक विकासलाई बढावा दिने अन्य गतिविधि र स्क्रिन समयबीच सन्तुलन मिलेको हुनुपर्छ । बच्चाहरू ग्याजेटमै झुम्मिने परिस्थिति बन्न नदिनका लागि अभिभावक सतर्क हुनुपर्छ । प्रिस्कुलरहरूमा साक्षरता विकासलाई प्रवद्र्धन गर्नु नानीबाबुहरूको विद्यालय र बाहिरको भविष्यको सफलताका लागि आवश्यक छ । यी रणनीति प्रयोग गरेर आमाबाबु र शिक्षकले बच्चाको अध्ययन, लेखन र सञ्चार कौशलका लागि बलियो आधार निर्माण गर्न सक्छन् ।