यसकारण चाँडो फर्कंदैनन् इराकका नेपाली कामदार 

इराकमा नेपालको कूटनीतिक नियोग नहुँदा कामदारले पासपोर्ट नवीकरण गर्न नेपाल नै फर्किनुपर्छ, तर फेरि जान दलालकै भर 

वैदेशिक रोजगारीका लागि इराक पुगेकी समा शाहको एक वर्षअघि इराकमा नै निधन भयो । उनको शव स्वदेश फर्काउन इराकस्थित नेपाली समाजले सबैतिर हारगुहार माग्यो । अन्ततः कुवेतस्थित नेपाली दूतावासको सहयोगले शव फर्काउन सबै प्रक्रिया पूरा गर्‍यो । तर, नेपाल सरकारले स्वीकृत नदिँदा उनको शव नेपाल ल्याउन सकिएन । शाहको शव नेपाल ल्याउन तीनपटकसम्म प्रयास गर्दा पनि नेपाल सरकारले स्वीकृत नगरेकै कारण ल्याउन नसकिएको कुर्दिस्थान प्रवासी नेपाली समाज सुलेमानीका अध्यक्ष विनोद श्रेष्ठले बताए । सम्पूर्ण प्रयास असफल भएपछि परिवारको स्वीकृतिमा इराकमा नै शाहको दाहसंस्कार गरियो । 

दाङका रमेश बुढाथोकी सन् २००७ मा रोजगारीका लागि इराक पुगेका थिए । इराकको कुर्दिस्तान राज्यस्थित रेस्टुरेन्टमा क्यासियरको काम गर्ने उनको मासिक पारिश्रमिक एक लाख ५० हजारभन्दा बढी छ । चाहना भए पनि उनी १५ वर्षदेखि नेपाल आएका छैनन् । स्वदेश फर्किएपछि पुनः इराक जाने स्वीकृति नपाउने भएकाले नआएको उनी बताउँछन् । राम्रै कम्पनीमा आकर्षक पारिश्रमिक र सुविधा पाएका कारण उनी इराकको रोजगारी गुमाउन चाहँदैनन् । तर, नेपाल सरकारको इराक नीतिप्रतिको बेवास्ताका कारण आफ्नो परिवारसँग समेत भेट गर्न नपाएको उनको गुनासो छ । ‘छुट्टीमा नेपाल जाने मन हुन्छ । तर, नेपाल गएपछि यहाँ आउन पाउने सम्भावना कम छ,’ उनले भने । 

विराटनगरका विनोद राउत चार वर्षअगाडि दलालमार्फत रोजगारीकै लागि इराकमा गएका थिए । खाडी र मलेसियाभन्दा राम्रो आम्दानी हुने भएपछि उनी इराक हान्निएका थिए । इराकमा प्लम्बरको काम गर्ने उनी एक महिनाअगाडि नेपाल आएका छन् । तर, अब इराक कसरी जाने भन्नेमा उनी चिन्तित छन् । 

नेपाल सरकारले प्रतिबन्ध लगाएका कारण सीधै नेपालबाट इराक जान पाइँदैन । तसर्थ, दलालले सेटिङमार्फत दुबई हुँदै इराक पठाउने उनले बताए । तर, सेटिङका लागि भन्दै दलालले चर्को शुल्क लिने भएकाले उनी तनावमा छन् । ‘इराकमा मेरो सेवा–सुविधा राम्रो छ । म फेरि त्यहीँ जान चाहन्छु । मसँग इराकको रेसिडेन्ट भिसा पनि छ । नेपाल आउन सकिन्छ । तर, दलाल नभई फर्कर्न सक्दिनँ,’ उनले भने । 

इराक रोजगारीमा रहेका समा, रमेश र विनोद प्रतिनिधि मात्रै हुन् । इराक रोजगारीको विषयमा नेपाल सरकार संवेदनशील नहुँदा इराकमा रहेका नेपाली श्रमिकले यस्तै समस्या भोग्नुपरेको छ । सन् २००४ मा इराकमा १२ नेपालीको हत्या भएपछि नेपाल सरकारले इराकलाई कालोसूचीमा राखेको छ । तर, इराकको समस्या समाधानसँगै रोजगारमैत्री वातावरण बन्दा पनि सरकारले प्रतिबन्धमा बेवास्ता गरेकाले इराक रोजगारीमा रहेका नेपाली कामदार भने समस्यामा परेको उनीहरूको गुनासो छ ।  

श्रम स्वीकृति बन्द, अवैध बाटोको प्रयोग
नेपाल सरकारले इराक रोजगारीका लागि श्रम स्वीकृति बन्द गरे पनि नेपाली श्रमिकहरू भने अवैध बाटोबाट जाने गरेका छन् । नेपालीहरू भारत, दुबई, युएई, थाइल्यान्ड हुँदै इराक पुग्ने गरेका छन् । यसरी नेपालीहरू दलाल वा रोजगारदातासँगको सीधै सम्पर्कबाट पनि पुग्ने गरेका हुन् । इराकको भिसा लागेपछि नेपालीहरू दलालको प्रयोग गर्छन् । दलालले भिजिट भिसाको सेटिङ गरी दुबई पुर्‍याउँछ । दुबई एयरपोर्टबाट सीधै इराक पुग्न सकिने कुर्दिस्तान प्रवासी नेपाली समाज सुलेमानीका सदस्य प्रकाश बस्नेतले बताए । 

इराकमा करिब २० हजार नेपाली रहेको कुर्दिस्तान प्रवासी नेपाली समाज सुलेमानीका अध्यक्ष विनोद श्रेष्ठ बताउँछन् । जसमध्ये ७५ प्रतिशत इराकको कुर्दिस्तान राज्यमा छन् । घरेलु कामदारदेखि व्यवस्थापकीय तहसम्मका काममा नेपाली कामदार रहेको उनले बताए । इराकमा नेपाली महिला कामदार पनि उत्तिकै छन् । नेपालीहरू एयरपोर्ट, होटेल, रेस्टुरेन्ट, हस्पिटल, उद्योगलगायतका क्षेत्रमा काम गर्छन् । ‘नेपालीहरूले नै लगानी गरी आधा दर्जन रेस्टुरेन्ट र ट्राभललगायतका कम्पनी सञ्चालन भएका छन्,’ उनले भने । 

इराकमा रहेका विभिन्न राज्यमध्ये कुर्दिस्तान सबैभन्दा सुरक्षित र विकसित राज्य मानिन्छ । इराकको कुर्दिस्तान राज्य अति सुरक्षित तथा लगानीपूर्ण वातावरण भएको हुँदा २७ राष्ट्रका साधारण तथा मानार्थ कन्सुलर कार्यालय खोलिएका छन् । साथै, विश्वका ठूला बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरू खोलिएका छन् । कुर्दिस्तानमा २४ घण्टा नै सुपरमार्केट, रेस्टुरेन्ट्र र सवारीसाधन चलिरहने समाजका अध्यक्ष श्रेष्ठले बताए । अहिले पनि सयाैँको संख्यामा ठूला आयोजनाहरू,  विश्वविद्यालय, अन्तर्राष्ट्रियस्तरका पाँचतारे विलासी होटेलहरू, सपिङमल र स्पोर्ट कम्प्लेक्स, पार्क, हस्पिटल, आवासीय घरहरू निर्माणाधीन छन् । ‘नेपालमा बसेर हामीले सोचेजस्तो छैन इराक । इराकको पनि कुर्दिस्तान राज्य अति नै सुरक्षित र विकसित छ,’ उनले भने । 

छुट्टीमा नेपाल आउनेलाई फर्कने  बाटो खोल्न आग्रह
इराकबाट छुट्टीमा नेपाल आउने श्रमिकलाई पुनः फर्कने बाटो खोलिदिन इराकमा रहेका श्रमिकहरूले सरकारसँग आग्रह गरेका छन् । इराकको भिन्न–भिन्न राज्यका आ–आफ्नै नीति–नियम छ । त्यसमध्ये कुर्दिस्तान सुरक्षित र विकसित भएकाले पुनः फर्कने वातावरण मिलाइदिन श्रमिकहरूले अनुरोध गरेका हुन् । 

भारत, पाकिस्तान, भुटान, श्रीलंका, चीनलगायतका मुलुकले पनि इराकलाई प्रतिबन्ध गरेका छन् । तर, इराकमा काम गरेर रेसिडेन्सी कार्ड प्राप्त गरेका आफ्ना नागरिकलाई ती देशले सहजै फर्कने सुविधा दिएको कुर्दिस्तान प्रवासी नेपाली समाज सुलेमानीका अध्यक्ष श्रेष्ठले बताए । त्यसैले नेपाल सरकारले पनि रेसिडेन्सी कार्डप्राप्त नेपालीलाई पुनः इराक रोजगारीमा जाने वातावरण मिलाइदिनुपर्ने उनले बताए । 

सरकारले दुई दशकअगाडिको घटनालाई नै आधार मानी इराकप्रति नकारात्मक सोच राखेको श्रमिकहरू बताउँछन् । तसर्थ, सरकारले इराकको अध्ययन गरी नयाँ नीति बनाउनुपर्ने समाजका सदस्य प्रकाश बस्नेतले बताए । इराकमा नेपाली कूटनैतिक नियोग नहुँदा नेपाली कामदारले इ–पासपोर्ट नवीकरण गर्न नेपाल नै जानुपर्ने समस्यामा रहेको छ ।