बदलिँदै दुर्गमको परिचय

काठमाडौँको बसपार्क क्षेत्रमा सञ्चालनमा रहेको ‘होटल’को शाखा अहिले गुल्मीको कालीगण्डकी गाउँपालिका–२ अर्बेनीमा फस्टाइरहेको छ । दुवै छिमेकी राष्ट्र भारत र चीनलाई जोड्ने छोटो दूरीको कालीगण्डकी कोरिडोरले काठमाडौँमा चलिरहेको होटलको शाखा अर्बेनीमा ल्याएको हो ।

पहाडी जिल्लाका लागि कोसेढुंगा बनिरहेको करिडोर धमाधम कालोपत्र हुन थालेपछि होटेलका सञ्चालक बाबुराम न्यौपाने काठमाडौं छाडेर अर्बेनी आए । काठमाडौंमा चलेको होटेल छोराको जिम्मा लगाए । अर्बेनी झरेका न्यौपानेदम्पतीलाई अहिले उत्तरबाट दक्षिण र दक्षिणबाट उत्तर घुम्न आउने पर्यटकलाई स्वागत गर्न भ्याइनभ्याई छ ।

राष्ट्रिय गौरवको यो आयोजनाले धेरै ग्रामीण क्षेत्रलाई जोड्दै उत्तर-दक्षिण छोएको छ । कालीगण्डकी नदीको किनारैकिनार बनेको राजमार्गले बागलुङ र पर्वतका दुर्गम गाउँलाई सहरसँग जोडेको छ । यसले गर्दा ग्रामीण क्षेत्रमा बिस्तारै व्यावसायिक वातावरण बन्दै छ ।

गुल्मीमा न्यौपाने मात्र होइन, सदरमुकामबाट टाढा रहेका दुर्गम बस्तीलाई राष्ट्रिय राजमार्गले जोडेपछि गाउँको परिचय बदलिएको छ । कैयौँ होटेल तथा रेस्टुराँ व्यवसायीले करिडोर आसपासमा व्यवसाय सुरु गरेका छन् भने कुना-कन्दराका किसानले उत्पादनको बजारीकरणको सम्भावना देख्न थालेका छन् । 

आर्थिक वर्ष ०६७/६८ बाट निर्माण सुरु भएको आयोजनाको कालोपत्र गर्ने काम तीव्र गतिमा भइरहेको छ । नेपाल-भारत बेलहिया (सुनौली) नाकाबाट मुस्ताङको कोरलानाका जोड्ने उद्देश्यले सुरु गरिएको उत्तर-दक्षिण व्यापारिक पारवहन मार्ग कालीगण्डकी करिडोर ४३५ किलोमिटर लामो छ ।

कालीगण्डकी करिडोर (गैँडाकोट, राम्दी, मालढुंगा) सडक आयोजनाले झन्डै दुई सय किलोमिटर कालोपत्रको चरणमा छ । ‘पर्यटक मात्र यो बाटो भएर हिँड्दा पनि व्यावसायिक वातावरण बन्छ,’ होटेल व्यवसायी न्यौपानेले भने, ‘ठुला सहरभन्दा नयाँ राजमार्गको आसपासका व्यवसाय फस्टाउँदो देखेर नै लगानी गरेका छौँ ।’

करिडोरको पूर्व नवलपरासीको गैँडाकोटबाट बागलुङको मालढुंगा तल्लो खण्ड २४० किलोमिटर छ । यस्तै, मालढुंगाबाट मुस्ताङको चीन जोड्ने कोरलानाकाको दूरी १९५ किलोमिटर छ । दुवै खण्डमा धमाधम स्तरोन्नति र कालोपत्रको काम चलिरहेकाले व्यावसायिक वातावरण बढ्दै गएको बागलुङ सरंगेका व्यवसायी विजय केसीले बताए ।

बुटवलबाट अब बागलुङ सदरमुकाम १५० किलोमिटर दूरीमा खुम्चिएको छ । नारायणगढ, मुग्लिन, पोखरा हुँदै बागलुङ जान दैनिक आठदेखि १० घण्टाको यात्रा अब चार घण्टामा छोटिँदै छ । यो सडक निर्माण पूरा भएसँगै देशको मुहार फेर्ने देखिन्छ । मालढुंगा, बेनी, जोमसोम हुँदै कोरला १९५ किलोमिटरको सडक ट्रयाक विस्तारको काम तीव्र गतिमा भइरहेको छ । 

माथिल्लो खण्ड बेनी–तातोपानी, तातोपानी–घाँसा, घाँसा–कागबेनी, कागबेनी हुँदै जोमसोम खण्डखण्डमा ठेक्का लगाएर काम भइरहेको छ । यो १९५ मिटर खण्डको लागत रु. ६ अर्बभन्दा बढी छ । करिडोर ११ मिटर चौडाइको हुन्छ । त्यसमध्ये सात मिटर कालोपत्र र दायाँ-बायाँ एक-एक मिटर किनारा तथा एक मिटरको नाली निर्माण गरिएको छ । करिडोरका लागि सरकारले बजेटको सुनिश्चितता गर्न नसक्नु, प्रत्येक वर्ष बजेट कटौतीले लक्ष्यअनुरूप काम हुन नसकेको हर्मिचौर–बलेवा ४४ किलोमिटर खण्डमा कालोपत्रको काम गरिरहेको कालिका कन्स्ट्रक्सनका प्रतिनिधि छकबहादुर गुरुङले बताए । 

करिडोरले दुई प्रदेशका ६ जिल्लाका २० लाखभन्दा बढी जनसंख्यालाई सीधा सडक सञ्जालमा जोड्दै छ । करिडोरले यी क्षेत्रको कृषिजन्य उत्पादन, पर्यटन विकास, विद्युत् उत्पादनमा समेत ठुलो सहयोग पुर्‍याएको छ । ‘एक दशकअघिसम्म सडक सञ्जालले जोड्न नसक्दा गाउँबाट ठुलो संख्यामा सहरमा बसाइँसराइ गर्ने क्रम थियो,’ बागलुङको जैमिनी नगरपालिकाका उपप्रमुख हरिहर शर्मा भने, ‘जब करिडोरको ट्रयाक खुल्यो, तब बसाइँ सरेर केही मात्रामा भए पनि रोकिएसँगै धेरै आयामहरूको परिवर्तन ल्याएको छ ।’

करिडोरका कारण जनताको जीवनस्तरमा परिवर्तन आएको छ । व्यापार–व्यवसायदेखि कृषि उत्पादनमा समेत वृद्धि भएको छ । किसानको उत्पादन गाउँदेखि सहरसम्म पुर्‍याउन सकिएको स्थानीय शिक्षक राजेन्द्र शर्मा बताउँछन् । चिनियाँ बौद्ध धर्मावलम्बीहरू बौद्ध शिक्षा अध्ययनका लागि लुम्बिनी तथा भारतको पटना यही मार्ग भएर पुगेको विश्वास गरिन्छ । भारतीय व्यवसायी कालीगण्डकीको किनारैकिनार चीनको कोरला पुग्ने गर्थे ।

कालीगण्डकीको किनारैकिनार निर्माणाधीन करिडोरलाई सरकारले आर्थिक समृद्धिको ‘लाइफलाइन’ भन्दै राष्ट्रिय गौरवको आयोजनामा राखेको छ । गरिबी निवारण, दिगो आर्थिक विकास र विकेन्द्रीकरणमा सहयोग पुर्‍याउने अवधारणाअनुसार १३ वर्षअघिदेखि निर्माण सुरु भएको करिडोरमा नेपाली सेना र सडक विभागले ट्रयाक खोल्ने काम गरेका थिए ।