महाराष्ट्रमा भाजपाको जितले दिएको सन्देश

परिणाम सामान्य जनादेश नभएर भाजपा नेतृत्वको गठबन्धनको अहिलेसम्मकै उत्कृष्ट चुनावी प्रदर्शन पनि हो 

महाराष्ट्रमा संसदीय चुनावमा महाविकासअगाडि (एमभिए)ले जितेको जनादेश विधान सभा चुनावमा गुमेको छ । यसपटकको चुनावको नतिजा भाजपाको पोल्टामा जान्छ भनेर धेरैले कल्पना पनि गरेका थिएनन् । अब यो स्पष्ट छ कि चुनावभन्दा धेरै पहिले मतदाताले महायुतीलाई भोट गर्ने निर्णय गरेका थिए । यो सामान्य जनादेश होइन, यो भाजपा नेतृत्वको गठबन्धनको अहिलेसम्मकै उत्कृष्ट प्रदर्शन हो । सन् २०१४ मा भाजपा एक्लै प्रतिस्पर्धा गर्‍यो र १२२ सिट जित्यो । तर, २०१९ मा यसले शिवसेनासँग मिलेर १६१ सिट जित्यो, जहाँ कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धनले मात्र ९८ सिटमा आफूलाई चित्त बुझाएको थियो । यसपटक महायुतीसँग दुई–तीन सिट छ । भाजपा, शिवसेना र एनसिपी सबैले अपेक्षा गरेभन्दा राम्रो प्रदर्शन गरे । अब प्रश्न उठ्छ संसदीय निर्वाचनमा ४८ सिटमध्ये ३० सिट जितेको एमभिए विधान सभा निर्वाचनमा किन नराम्ररी असफल भयो ?

अर्कोतर्फ, झारखण्डमा इन्डिया ब्लकले जनताको विश्वास पुनः प्राप्त गर्न सफल भएको छ । आमचुनावको ठिकअघि मुख्यमन्त्री हेमन्त सोरेन जेलमा परेको र ६ महिना सजाय पाएको तथ्यलाई ध्यानमा राख्दा यो ठुलो सफलता हो । उनी बाहिरिएपछि उनका विश्वासपात्र सहकर्मी चम्पाई सोरेनले विधान सभा चुनावअघि पार्टी त्यागे । 

दुई टाढाका राज्यबाट आएका दुईवटा चुनावी फैसलाले एउटा कथा बताउँछ, त्यहाँ कुनै समान नतिजा छैन र कुनै एकल कथा छैन । यद्यपि, यो भन्न सकिन्छ कि दुवै राज्यमा महिला मतदाताहरूले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए । र, प्रत्येक राज्यमा महिलाको खातामा प्रत्यक्ष नगद स्थानान्तरण निर्णायक साबित भयो । महाराष्ट्रमा २०१९ विधान सभा चुनावको तुलनामा पुरुष मतदाताको दाँजोमा महिला मतदाताको संख्या २.५% ले बढेको छ । महाराष्ट्रमा लड्की बहिन योजना र झारखण्डमा मैया सम्मान योजनाले सत्तारूढ गठबन्धनलाई फाइदा पुर्‍यायो । 

दुवै राज्यमा अर्को उल्लेखनीय प्रवृत्ति भनेको लोकसभा चुनाव जित्नेहरूले विधान सभा चुनावमा त्यो प्रदर्शन दोहोर्‍याउन सकेनन् । दुवै राज्यमा विधान सभा चुनावमा लोकसभाको नतिजा उल्टो भयो । महाराष्ट्रमा एमभिएले संसदीय चुनावमा महायुतीलाई पछाडि पार्‍यो, तर विधान सभा चुनावमा ठिक उल्टो भयो । । झारखण्डमा एनडिएले १४ लोकसभा सिटहरूमध्ये ९ मा जित्यो, तर विधान सभा चुनावमा इन्डिया गठबन्धनले एनडिएलाई पराजित गर्‍यो । यसले लोकसभा र विधान सभाको चुनाव फरक–फरक मुद्दा र मञ्चमा लडिएको छ र लोकसभाको नतिजाका आधारमा विधान सभा चुनावको नतिजाको भविष्यवाणी गर्नु गलत हो भन्ने कुरा स्पष्ट हुन्छ ।

कांग्रेस नेतृत्वको आइएनडिआइएले कुनै पाठ सिक्न नचाहेको महाराष्ट्रको चुनाव अर्को उदाहरण हो । संसदीय चुनावपछि हरियाणामा कांग्रेस र महाराष्ट्रमा एमबिएले सहज जित पाउने अपेक्षा गरिएको थियो । तर, दुवै राज्यमा भाजपा नेतृत्वको गठबन्धनले सबै अपेक्षालाई बेवास्ता गर्‍यो । नबिर्सनुहोस् कि डिसेम्बर २०२३ मा कांग्रेसले सांसद र छत्तीसगढ विधान सभा चुनाव जित्ने अपेक्षा गरिएको थियो । तथापि, कुनै पनि राजनीतिक पण्डित यी दुई राज्यमा भाजपालाई मौका दिन तयार भएनन् ।

त्यसैगरी, २०२२ को उत्तराखण्ड र पन्जाब विधान सभा चुनावमा कांग्रेसले जित हासिल गर्न सकेन । त्यसैले, दुवै आइएनडिआइए ब्लक र विशेष गरी कांग्रेसले प्रतिबिम्बित र विजयी रणनीति विकास गर्न आवश्यक छ । हिमाञ्चल प्रदेश, कर्नाटक र तेलंगनामा कांग्रेसले सफलता पाएको कुरालाई म इन्कार गर्दिनँ, तर यो मुद्दा भने कायमै छ, सजिलै जित्न सकिने राज्यमा किन हार्‍यो र भाजपाले हारेको अवस्थालाई जितमा परिवर्तन गर्न किन सफल भयो ? महाराष्ट्रको चुनावी नतिजाले विशेष गरी शिवसेना (युबिटी) र एनसिपी (एसपी)का लागि दूरगामी परिणाम हुन सक्छ । अपरेसन लोटसले पहिले नै शिवसेना र एनसिपीलाई विभाजित गरिसकेको थियो र लोकसभा चुनावले केन्द्रमा नरेन्द्र मोदीलाई मात्र नभई एकनाथ सिन्देको नेतृत्वमा रहेको शिवसेना र अजित पवारको नेतृत्वमा रहेको एनसिपीलाई पनि महत्वपूर्ण धक्का दियो । निर्वाचन आयोगबाट मान्यता पाए पनि विधान सभा चुनावमा दुवै दल हारेको भए उनीहरूको अस्तित्व गम्भीर संकटमा पर्ने थियो । अब, उल्टो परिदृश्य सम्भव छ ।

केन्द्रमा मोदी सरकार र दुईतिहाइभन्दा बढी जनादेशको साथ राज्यमा भाजपा नेतृत्वको महायुती सरकारले मूल शिवसेना र एनसिपीको स्वामित्व दाबी गर्ने लक्ष्य राख्दै दुवै पार्टीलाई कमजोर बनाउने प्रयास गर्नेछ । नतिजा हेर्दा शरद पवार र उद्धव ठाकरेलाई आफ्ना सांसदहरू कायम राख्न गाह्रो हुनेछ । भाजपाले पनि दुवै पार्टीको संसदीय पंक्तिमा थप विभाजनको ढाँचा तय गरेर उनीहरूका सांसदहरूलाई चोर्ने प्रयास गर्न सक्छ । यदि त्यसो भयो भने केन्द्रमा भाजपा लोकसभामा बहुमत अंकको नजिक पुग्नेछ । नभए पनि उद्धव ठाकरे र शरद पवारको पार्टीको टिकटमा विजयी भएका विधायकहरूलाई ट्रेजरी बेन्चमा सामेल हुन प्रलोभनमा पार्न सकिन्छ ।

मलाई थाहा छ कि शरद पवारको जीवनीको अन्तिम अध्याय लेख्नु धेरै हतार हुनेछ । तर, यो पनि सत्य हो कि संसदीय चुनावमा नायकको रूपमा उभिएका शरद पवार अहिले एक दुःखद व्यक्तित्व हुन् । यो आफ्नो अन्तिम चुनाव हो भनी मतदातालाई भावनात्मक अपिल गरेपछि उनले हारे । शरद पवार ८४ वर्षका भइसकेका छन् र २०२९ मा अर्को विधान सभा चुनाव हुने वेलामा उनको सान्र्दर्भिकता नरहन सक्छ । 

अर्कोतर्फ, उद्धव ठाकरे धेरै कान्छा छन् । तर, यो याद गर्नैपर्छ कि लोकसभा र विधान सभा दुवै चुनावमा बालासाहेब ठाकरेको विरासतलाई अगाडि बढाउन सिन्दे राम्रोसँग तयार देखिएको साबित भए । उद्धवको प्रदर्शन निराशाजनकभन्दा बढी रहेको छ । उनी र उनको छोरा आदित्यलाई पुनरागमन गर्न निकै गाह्रो हुनेछ । इभिएमलाई दोष दिनु खराब राजनीति हो । ठोस प्रमाण नभएसम्म इभिएमलाई दोष दिनु, चुनावमा कुनै गल्ती भएको दाबी गर्नु वा चुनावी प्रक्रियामा हेरफेर भएको छ भनी प्रचार गर्नुको कुनै अर्थ छैन ।

अन्त्यमा, सन् २०२४ को आमचुनावमा आरएसएस कम सक्रिय थियो र यो भाजपाको खराब प्रदर्शनको पछाडि थियो । के यसको मतलब अब भाजपाको मामिलामा आरएसएसको भूमिका अधिक निर्णायक हुनेछ ?

आशुतोष सत्यहिन्दिडटकमका सहसंस्थापक हुन् ।

–एनडिटिभीबाट