लिच्छविकालभन्दा पनि अघिको हाँडीगाउँ

हाँडीगाउँ लिच्छविकालभन्दा अघिदेखि चर्चामा रहेको विभिन्न अभिलेखमा उल्लेख छ । कुनै समय त यो काठमाडौं जिल्लाको सदरमुकामसमेत रहेको थियो । घना नेवारी बस्ती रहेको पुरातात्विक र सांस्कृतिक रूपमा ऐतिहासिक  यो ठाउँ बिस्तारै आधुनिकताका कारण संकटमा पर्दै गएको स्थानीय नरदेव जीवन्त हाँडीगाउँका अध्यक्ष गोपाल डंगोलले बताए । हाँडीगाउँको मौलिकता र इतिहासको झल्को फर्काउन अहिले स्थानीयवासी फेरि एकजुट भएका छन् । उनीहरूको यो प्रयासलाई महानगरले समेत साथ दिएको छ । 

महानगरपालिकाका मेयर बालेन साहले सहरी क्षेत्रमा सहरी वातावरण सुधारका लागि करिब एक वर्षदेखि प्रत्येक शनिबार हाँडीगाउँमा गाडीरहित दिन (कार फ्री डे) मनाइँदै आएको बताए । ‘हाँडीगाउँ गुरुयोजनाअन्तर्गत सुधारका क्षेत्रमध्ये वातावरणीय सुधारका लागि दथु टोल कृष्णमन्दिर, डबली चोक हुँदै कोटालटोल भवरकुँसम्म सवारी प्रवेश निषेध गरिएको छ,’ उनले फेसबुकमा लेखेका छन्, ‘यस क्षेत्रमा शनिबार दिउँसो २ बजेदेखि बेलुका ८ बजेसम्म सवारीसाधन प्रवेशमा रोक लगाइएको छ ।’ मेयर साहका अनुसार हाँडीगाउँलाई पूर्वलिच्छवि, बर्मा तथा लिच्छविकालको संस्कृति र सम्पदाका लागि सर्वाधिक प्राचीन स्थानका रूपमा लिइन्छ । यहाँ भएका सत्यनारायणपरिसरमा प्राचीन बस्ती र पूर्वलिच्छविकालका मन्दिर भएको प्रमाण पाइन्छ । ईशापूर्व दोस्रो शताब्दीका पुरातात्विक अवशेष र अन्य सम्पदा भवनको जग यसै क्षेत्रमा मात्र छन् । 

यसबाहेक हाँडीगाउँको बीचभागको सडकमा महानगरले मौलिक शैलीमा ढुंगा बिछ्याउने योजना अघि सारेको छ । हाँडीगाउँमा करिब चार सय घरधुरी छन् । यी घरलाई महानगरले मौलिक शैलीमा कायम गर्ने योजना पनि अघि सारेको छ । पुराना घरलाई मौलिकता दिन १० जना इन्जिनियर पठाएर सर्भे गरिरहेको छ । मौलिक झ्यालढोका, इँटा, ढुंगा, काठलगायत प्रयोग गर्न निर्देशन दिएको छ । मौलिक शैलीको घर बनाउनेलाई नक्सापासमा ९० प्रतिशत छुट र आर्थिक सहायता दिने भएको छ ।

काठमाडौं महानगरपालिका–५ का वडाध्यक्ष वीरेन्द्र प्रजापतिले महानगरका ३२ वडामध्ये यस वडाको महत्व फरक भएकाले यसलाई पूर्ण जीवन्तता दिन खोजिरहेको बताए । ‘हाँडीगाउँको विशेष पहिचान भएकाले यसलाई विशेष किसिमले संरक्षण गर्न आवश्यक छ,’ उनले भने, ‘यही कारण हरेक शनिबार नेवारी खाजा खाने स्टल राखेका छौँ ।’