जलविद्युत् आयोजनाले पानी नछाडिदिँदा किसानलाई चैतेधान रोप्न समस्या

हलेसी तुवाचुङ नगरपालिका– ११ राजापानीस्थित साप्सुखोलाबाट ६.६ मेगावाट क्षमताको जलविद्युत् उत्पादन गरिएको छ।

प्रवर्द्धक कम्पनी थ्री–स्टार हाइड्रोपावर कम्पनीले उत्पादन गरेको साप्सुखोला जलविद्युत् आयोजनाको विद्युत् ०७८ पुसमा राष्ट्रिय प्रसारणलाइनमा जोडिएको छ। 

राजापानीको बेलडाँडास्थित पावरहाउस (विद्युतगृह)बाट उत्पादन गरिएको जलविद्युत् २.५ किलोमिटरमाथि राजापानीकै पर्ने पुरानो गाउँमा निर्माण गरिएको सबस्टेसनमार्फत राष्ट्रिय प्रसारणलाइनमा जोडिएको हो। 

करिब रु. एक अर्ब ५० करोड लगानीमा साप्सुखोला जलविद्युत् आयोजनाको काम सम्पन्न भएको जनाइएको छ। चार किलोमिटर टाढा पर्ने साप्सुखोलाबाट बेलडाँडामा ल्याइएको पानीलाई ११० मिटर पेनस्टकमार्फत प्रतिसेकेन्ड सात हजार लिटर पानी खसाएर ६.६ मेगावाट क्षमताको जलविद्युत् उत्पादन गरिएको हो। 

राजापानीकै बसुवास्थित साप्सुखोलामा बाँध बनाएर जलविद्युत् उत्पादन गरेको प्रवर्द्धक कम्पनीले खोलामा पानी नै सुकाएर जलविद्युत् उत्पादन गरेको पाइएको छ। जलविद्युत् उत्पादन गर्दा कम्तीमा दश प्रतिशत पानी खोलामा छाड्नुपर्ने प्रावधान भए पनि सबै पानी ड्यामतर्फ लगिएको थियो। 

साप्सुखोलामा जलविद्युत् प्रवर्द्धक कम्पनीले स्थापनाकालबाटै खोलामा पानी नछाडी जलविद्युत् उत्पादन गरेपछि समस्या भएको जनाइएको छ।  जलविद्युत् आयोजनाले विद्युत् उत्पादन गर्नका लागि खोला नै सुकाएर पानी फर्काएपछि खेतीपाती गर्न समस्या भएको स्थानीय कुमार बुढाथोकीले गुनासो गरेका छन्।

‘साप्सुखोलामा सञ्चालित जलविद्युत् आयोजनाको बाँधभन्दा मुनिका भागमा पानी सुकेर समस्या भएको छ। यति मात्रै होइन, यसअघि जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा बसेर गरेको सम्झौतासमेत आयोजनाले कार्यान्वयन गरेको छैन,’ उनले भने, ‘खोलै सुक्ने गरी पानी फर्काएर जलविद्युत् आयोजना सञ्चालन गरेपछि आफूलाई चाहिएको समयमा खेतबारीमा पानी लगाउन पाएका छैनौँ। यसले गर्दा यस वर्ष चैतेधान रोप्नसमेत समस्या भयो।’
    
प्रवर्द्धक कम्पनीले खोलाको पानी नै सुकाएर जलविद्युत् आयोजना सञ्चालन गरेको विषयमा आफूहरूले जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा जानकारी गराएको स्थानीयवासीले बताएका छन्। खोला सुक्ने गरी जलविद्युत् आयोजनाले पानी फर्काएको विषयमा आफूलाई अहिलेसम्म कुनै पनि निकायबाट जानकारी नआएको खोटाङका प्रमुख जिल्ला अधिकारी नरहरि घिमिरेले जानकारी दिएका छन्। 

साप्सुखोला असला माछा पाउने जिल्लाका खोलामध्ये सबैभन्दा बढी पाउने खोलामा पर्दछ। बाँधदेखि ड्यामसम्मको करिब चार हजार दुई सय मिटर क्षेत्रमा पानी सुकेपछि चराचुरुंगी तथा जंगली जनावरलाई समेत पानीको समस्या भएकाे स्थानीयले बताएका छन्। 

खोलाको पानी नै सुकाएर साप्सुखोलाबाट जलविद्युत् उत्पादन गर्ने आयोजनाका स्थानीय प्रमुख प्रदीप दाहालले हिउँदको समयमा खोलामा पानीको बहाव घटेकाले कम भएको बताए। ‘खोला नै सुकाउने गरी ड्याममा पानी लगेका छैनौँ। तर, सुक्खायामका कारण खोलामा पानी कम भएको छ,’ उनले भने, ‘खोलामा भएको पानीको मात्राअनुसार कम्तीमा दश प्रतिशत हुने गरी पानी छाडेका छौँ। यसलाई सम्झौता उल्लंघन गरेको भन्न मिल्दैन।’

दश स्थानीय तह रहेको जिल्लाबाट हलेसी तुवाचुङ नगरपालिका– ११ राजापानीस्थित साप्सुखोलाबाट उत्पादित साप्सुखोला जलविद्युत् आयोजनासँगै तीनवटा जलविद्युत् आयोजना राष्ट्रिय प्रसारणलाइनमा जोडिएका छन्। 

साप्सुखोला जलविद्युत् आयोजनासँगै केपिलासगढी गाउँपालिकाक– ६ दिप्सुङ र वडा नम्बर ७ सुङ्देलको सिमानामा पर्ने रावाखोलाबाट उत्पादित तीन मेगावाट क्षमताको रावाखोला जलविद्युत् आयोजना र दिक्तेल रूपाकोट मझुवागढी नगरपालिका– ५ लफ्याङस्थित मेवाखालाबाट उत्पादित एक मेगावाट क्षमताको साप्सुखोला जलविद्युत् केन्द्रीय प्रसारणलाइनमा जोडिएको हो। 

रावाखोला जलविद्युत् आयोजनाले मापदण्डअनुसार खोलामा पानी नछाडेको स्थानीयले गुनासो गुनासो गरेका छन्। स्थानीयबाट गुनासो आएपछि रावाखोला जलविद्युत् आयोजना सञ्चालकलाई सम्पर्क गरेर मापदण्डअनुसार कम्तीमा दश प्रतिशत पानी छाड्न निर्देशन दिइएको प्रजिअ घिमिरेले जानकारी दिएका छन्।