- वि.सं २०८१ बैशाख १३ बिहीबार
युक्रेनले न्यायसंगत युद्ध लडिरहेको छ भन्नेमा पश्चिममा कमैले मात्र आशंका गरेका होलान् । युक्रेनले कुनै आक्रामक व्यवहार नगरी रुसले उसमाथि आक्रमण गर्यो । नेटो पूर्वतर्फ फैलिँदै गएको वा युक्रेनले डोनबास क्षेत्रका रुसीभाषीमाथि दुव्र्यवहार गरेकामा रुसी गुनासो रहे पनि युक्रेनले रुसमाथि आक्रमण गरेको थिएन । न त उसको त्यस्तो योजना नै थियो । भ्लादिमिर पुटिनको आक्रामकता र विस्तारवादी मानसिकता नै यस युद्धको कारण बन्यो । युक्रेनमाथि अन्याय भएको भन्दै युक्रेनलाई सघाउनुपर्छ भन्ने भाष्य पश्चिममा बलियो छ । तर, युक्रेन राष्ट्रलाई बचाउन कुन प्रकारको सहयोग दिनु (वा नदिनु) सही हो भन्ने स्पष्ट भइसकेको छैन । यो युद्ध जति लामो समयसम्म चल्छ, त्यति नै थप युक्रेनी तिनको मातृभूमि छाडेर भाग्न बाध्य हुनेछन् । साथै, तिनको घर, सहर, उद्योग र अर्थतन्त्रको विनाशको स्तर बढ्दै जानेछ ।
युक्रेनलाई समर्थन गर्ने वर्तमान पश्चिमी रणनीतिको केन्द्रमा आक्रमणकारी शक्तिलाई हराउने उद्देश्य देखिन्छ । यसका लागि युक्रेनमा ठूलो परिमाणमा हतियार सहयोग दिइँदै छ । तथापि, पश्चिमले रुससँगको प्रत्यक्ष सैन्य मुठभेड पन्छाउन सावधानीपूर्ण कदम चालिरहेको छ । यस रणनीतिले युद्ध लम्ब्याउने निश्चित छ । रुसको सैन्य प्रगति सुस्त हुन सक्ला, तर उसलाई पूर्ण रूपमा रोक्न सकिने सम्भावना कम छ । उसलाई युक्रेनबाट बाहिर धकेल्न सक्ने सम्भावना त झनै कम छ । यस्तोमा पश्चिमी हतियार सहयोगले युक्रेनभित्र विनाश र युद्ध अपराध बढाउन मात्र सघाउँछ । हिजोआज कोही न कोही पश्चिमी शीर्ष राजनीतिज्ञले युक्रेन ‘सफल’ हुनेछ र रुस ‘हारिरहेको छ’ नभनेको दिन हुँदैन । यो पक्कै पनि मनोबल बढाउने प्रयास होला, तर साथमा यो उत्तिकै बकवास पनि हो । यथार्थ के हो भने दिन बित्दै जाँदा थप नगर र सहर रुसी कब्जामा आउनेछन् ।
गत दुई महिनामा रुसी नियन्त्रणमा रहेको भूभाग झन्डै पाँच गुणाले बढ्यो । युद्धअघि दोनबासका केही भागमा मात्र रुसी नियन्त्रण थियो । यदि रुसले यही गतिमा ‘पराजय’को सामना
गरिरह्यो भने अर्को दुई महिनामा युक्रेनका सम्पूर्ण दक्षिण भेग ध्वस्तप्रायः हुनेछन् । ओडेसाजस्ता सहर मारिउपोलजस्ता बन्नेछन् । हजारौँ हजार युक्रेनी जनता मर्नेछन् । अझ दुःखद के हुनेछ भने युद्ध जारी रहँदा र थप सहरहरू ध्वस्त भएपछि देश छाडेर भागेका युक्रेनी देश फर्किने सम्भावना कम हुँदै जान्छ । हुन पनि उनीहरूले फर्केर जाने घर वा कार्यस्थल नै बाँकी रहनेछैनन् । मारिउपोलका कति नागरिक फर्केलान् ? यदि रुसको उद्देश्य युक्रेनलाई ध्वस्त पार्ने थियो भने पश्चिमले अपनाएको रणनीतिले उसलाई मद्दत गरिरहेको छ ।
निःसन्देह, युक्रेनी जनताको जीवनप्रति पश्चिमी मुलुक साँच्चै चिन्तित छ भने तिनले पहिले युद्ध रोक्न तत्काल पहल गर्नुपर्छ । युक्रेनीलाई जसरी पनि युद्धलाई निरन्तरता दिन प्रोत्साहन गर्नु तिनको देश नष्ट गराउन सघाउनु हो । युक्रेनमा जारी युद्धलाई छिट्टै रोक्ने दुइटा मात्र उपाय छन्, जुनमध्ये कुनै पनि धेरै पश्चिमी नेतालाई रुचिकर नलाग्न सक्छ । एउटा उपाय, युद्धमा नेटोको प्रवेश गराउने र रुसको आक्रमणकारी फौजलाई निस्तेज बनाउने गरी द्रुत, ठूलो र निर्णायक हमला गर्ने । रुसको आक्रमणविपरीत अन्तर्राष्ट्रिय कानुनअन्तर्गत नेटोलाई त्यस्तो कदम उठाउने अधिकार छ ।
पुटिनले सिरियाली गृहयुद्धमा सहभागिता जनाउने वेलामा उनले आफूसँग सिरियाको वैध र अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त सरकारले सहयोग मागेको तर्क दिएका थिए । पश्चिमले युक्रेनमा पनि त्यस्तै गर्न सक्छ । पुटिनसँग त्यसवेला कुनै तर्क बाँकी रहनेछैन । तर, यस्तो संलग्नताको एक स्पष्ट जोखिम छ, तेस्रो विश्वयुद्ध सुरु हुने सम्भावना । यसैले, पश्चिमले प्रत्यक्ष हस्तक्षेप गर्न अस्वीकार गरिरहेको छ । अर्को विकल्प रुसलाई विस्तृत शान्तिवार्तामा निम्तो दिएर तत्काल युद्धविराम लागू गर्न पुटिनलाई मनाउनु हो । पश्चिमी नेताहरू पुटिनसँग वार्ता गर्न इच्छुक छैनन् भनिरहेका छन् । तर, तिनले विगतमा सर्बियाली नेता स्लोबोदान मिलोसेभिकसँग वार्ता गरेको दृष्टान्त छ, त्यो पनि स्रेब्रेनिकाको नरसंहारको केही महिनापछि नै । वार्ताको परिणामस्वरूप डेटन सम्झौता भयो, जसले सन् १९९५ मा बोस्नियामा जारी युद्ध अन्त्य गर्यो ।
पुटिनलाई वार्ताको टेबुलमा ल्याउन, सबै विषयमा छलफल खुला हुनुपर्छ । यसमा युक्रेनको सिमाना, रुसको वर्षौं पुरानो सुरक्षा चिन्ता पनि पर्छन् । साथमा हिजो सोभियत संघ रहँदाको समयका उसका आन्तरिक सिमानामा नयाँ व्यवस्था गर्नेबारे बहस गर्न सकिन्छ । वार्ताको नतिजा पूर्वनिर्धारित हुनु आवश्यक छैन । महत्वपूर्ण कुरा लडाइँलाई वार्तामा बदल्ने भन्ने हो ।
पश्चिमी नेताहरू यी मुद्दामा छलफल गर्ने कष्ट उठाउन तयार देखिँदैनन् । किनकि यसले बलपूर्वक नक्सा बदल्ने प्रयास गरेका पुटिनलाई सही देखाउने सम्भावना बढ्छ । पश्चिमी नेताहरू बरु लड्न चाहन्छन्, अझ सही रूपमा भन्ने हो भने युक्रेनलाई लडिरहन सहयोग गर्न चाहन्छन् । युद्धमा रुस कतै हारि पो हाल्छ कि भन्ने तिनमा थोरै आशा पनि छ । तर, पुटिनले पराजय स्विकार्ने सम्भावना अहिले नै देखिँदैन । किनकि, उनी यस युद्धमा यति धेरै फसिसकेका छन् कि उनी केही न केही जित देखाउने कुरा नभई पछाडि फर्किनेछैनन् । यदि पश्चिमी नेताहरूले युक्रेनमा ठूलो परिमाणमा हतियार पठाएर युक्रेनी सेनालाई जिताउन सकिन्छ भन्ने सोच्छन् भने तिनले पुटिनको मनसाय र संकल्पलाई बुझ्न सकिरहेका छन् । युक्रेनको भलाइका लागि पश्चिमले पुटिनलाई कुनै न कुनै तरिकाले रोक्नुपर्छ । अन्यथा, बचाउन चाहेको देश नै बाँकी नरहन सक्छ । द गार्जियनबाट
