दृष्टिकोण

स्ववियु निर्वाचन निर्विकल्प

त्रिविका पदाधिकारी आफ्नो मनोमानी अन्त्य हुने डरमा चुनाव पन्छाइरहेका छन्, खासमा स्ववियुले सबै पक्षलाई बलियो बनाउँछ

कलेजहरूमा स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन(स्ववियु)को चुनावी माहोल तातिरहेको वेला त्रिभुवन विश्वविद्यालयले फेरि चुनावलाई अन्योलग्रस्त बनाएको छ । पटक–पटक चुनावको मिति मात्रै घोषणा गर्ने त्रिविले यसपटक पनि स्ववियु चुनावको कार्यभार पूरा गर्ने छाँट देखाएको छैन । त्रिविको यो अकमण्र्यताको मूकदर्शक बनेका विद्यार्थी संगठन मिडियामा चुनाव हुने ठोकुवा गरिरहेका छन् । समग्र नेपाली राजनीतिक इतिहासमा स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु)को विशिष्ट स्थान छ । विसंं ०२० सालमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयको केन्द्रीय क्याम्पसमा पञ्चायतविरोधी प्रगतिशील पक्षधर विद्यार्थीले स्ववियुको चुनाव जिते । त्यसबाट प्राप्त ऊर्जाको प्रतिफल स्वरूप त्रिचन्द्र कलेज, पृथ्वीनारायण कलेज पोखरा, महेन्द्र मोरङ कलेज विराटनगरलगायतमा स्ववियुको गठन भयो । त्यतिवेला प्रगतिशील र प्रजातान्त्रिक विचारमा आस्था राख्ने विद्यार्थी स्ववियुमार्फत प्रजातान्त्रिक आवाज बलियो बनाउन चाहन्थे । तर, संगठित राजनीतिबाट डराएको पञ्चायती शासकले ०३० सालमा ‘संघसंस्था नियन्त्रण ऐन’ ल्याएर विसंं ०३० सालदेखि ०३५सम्म स्ववियु चुनाव रोक्यो । तर, त्यो प्रतिबन्ध ०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनले भत्काइदियो । 

निरंकुश निर्दलीय पञ्चायती शासन अन्त्य गराउन विद्यार्थी आन्दोलनको जगमा बनेको स्ववियुको महत्वपूर्ण भूमिका रह्यो । विसं ०४६ सालमा जनआन्दोलनको आधार देशभर छरिएका स्ववियु र विद्यार्थी संगठनले निर्माण गरेका थिए । पञ्चायतको कालरात्रि पार गरेर प्रजातन्त्रको स्वाद चाख्न सुरु नगर्दै राजाको निरंकुश प्रवृत्तिका जुकाहरूले सुँढ तेसार्न थालेपछि फेरि स्ववियुको जीवनमा राजतन्त्र अन्त्य आन्दोलनको अभिभारा आइलाग्यो । गणतन्त्रअघि र पञ्चायतपछि बीचको कालखण्डमा स्ववियुको भूमिका महँगी, अन्याय अत्याचार र सीमामिचाइ आदिको विरोधमा सडक तताउने रह्यो । दलहरू राजाविरुद्ध बोल्न डराइरहेको समयमा विद्यार्थी संगठनले ‘राजतन्त्र मुर्दावाद’को नारा लगाइसकेका थिए । यी सबै ताजा इतिहासका किस्सा हुन् । गणतन्त्र स्थापनापछि पहिलोपटक विसं ०६५ साल चैतमा स्ववियु चुनाव भयो । त्यसपछि लगभग चुनाव भएको छैनभन्दा पनि हुन्छ । २०७३ फागुनको चुनाव त केवल स्ववियुको जीवनमा लागेको क्यान्सरलाई सिटामोलको ओखतीजस्तै हो । यस्तोमा धेरै गम्भीर प्रश्न उठ्छ : स्ववियुले जन्माएका नेतालाई स्ववियु चुनावदेखि डर किन ? प्रत्येक दुई–दुई वर्षमा हुनुपर्ने चुनाव किन हुनसकेको छैन ? पञ्चायती र निरंकुश राजतन्त्रकालीन समयमा समेत निरन्तरता पाएको स्ववियु चुनावलाई अहिलेको राज्यसत्ताले किन महत्व दिएन ? 

परिवर्तनको इतिहास बोकेको स्ववियुलाई कुनै पनि बहानामा विघटनको संघारमा पुर्‍याउने आत्मघाती कार्य बन्द गर्नुपर्छ 

०६५ पछि चुनाव एकैचोटि ०६९को चैतमा हुने घोषणा भयो । तर, त्यो वर्ष चुनावी उम्मेदवार भित्तामै चित्त बुझाएर आन्दोलनबाट बिदा भए । त्यसपछि प्रत्येक वर्ष फागुन लागेपछि श्राद्धको तिथिजस्तै स्ववियु चुनावको मिति तोक्न थालियो, तर चुनावका लागि वातावरण बन्न सकेन र वातावरण बनाउन कोही लागेनन् । ०७३ फागुनमा चुनाव त गरियो, तर अस्तित्वहरणको त्रासले तालाबन्दीको नाटक गरेर हजारौँ विद्यार्थी अध्ययन गर्ने त्रिवि, पिएन, त्रिचन्द्र, अस्कल, शंकरदेव, नेपाल ल, वीरेन्द्र, सप्तगण्डकी, महेन्द्र मोरङ, बुटवल, हेटौँडालगायत कैयौँ  ठूला क्याम्पसमा चुनाव हुन सकेन । अघिल्लो वर्ष ०७५ फागुनमा चुनाव हुनुपथ्र्यो, तर अनेरास्ववियु र नेविसंंघको आन्तरिक कारणले चुनाव सर्‍यो । अहिले ०७६ फागुनको मुखमा छौँ । त्रिविले स्ववियु चुनावको बाजा बजाएर कार्यतालिकाको नाटक पनि पहिलो चरणमा मञ्चन गर्‍यो । तर, पुनः अनिश्चितकालका लागि स्थगित गरिसकेको छ ।

यी सबैखाले शृंखलाबाट स्ववियु चुनावसँग सबैलाई डर रहेको संकेत मिल्छ । विगतमा कुनै विद्यार्थी संगठनको जितको डरले चुनाव भाँडिने तालाबन्दीका घटना देखियो । यसमा आन्तरिक समस्यासँग जुधिरहेका विद्यार्थी संगठन अघि सरेको देखिन्छ । उता चुनाव गराउने अधिकार पाएको त्रिभुवन विश्वविद्यालयका पदाधिकारी पनि आफ्नो मनोमानी अन्त्य हुने डरमा चुनाव पन्छाइरहेका छन् । यी डर सबै निरर्थक छन्, खासमा स्ववियु चुनावले सबै पक्षलाई बलियो बनाउँछ भन्ने कुरा ख्याल गर्नुपर्छ । कुनै पनि बहानामा परिवर्तनको इतिहास बोकेको स्ववियुलाई विघटनको संँघारमा पुर्‍याउने आत्मघाती कार्य बन्द गर्नुपर्छ । यसपटक कुनै हालतमा स्ववियुको चुनाव गरौँ । त्यसले मात्र शैक्षिक परिवर्तनको आन्दोलन बलियो हुन्छ । स्ववियु चुनावले विश्वविद्यालयको अकर्मण्यताको पनि अन्त्य गराउन सहयोग पुर्‍याउँछ । त्यसअतिरिक्त समाजमा राजनीतिक रूपमा अभ्यस्त नेता जन्मिन्छन् र राष्ट्र, राष्ट्रियताको रक्षार्थ आन्दोलन मजबुत हुन्छ । यसले मात्र सरकारले बोकेको ‘सुखी नेपाली समृद्ध नेपाल’को निर्माणमा 
सघाउ पुग्छ । 
(लेखक अनेरास्ववियु कास्कीका संयोजक हुन्)