दृष्टिकोण

पार्टी एकताका जटिलता

पार्टी एकताको पूर्णतासँगै अब हामी सबैले गुट–उपगुट बिर्सी सिंगो पार्टी नेकपालाई नै आफ्नो सम्पूर्ण जीवन सम्झेर अघि बढ्नुपर्छ

कम्युनिस्ट आन्दोलनको एकता, त्यसमा पनि ठूला दलहरूको एकता, आफैँमा एउटा गौरवशाली, जटिल र चुनौतीपूर्ण प्रक्रिया हो । यस्तो प्रक्रियालाई अगाडि बढाइरहँदा होसियारीपूर्वक, दूरगामी दृष्टिकोणले अगाडि बढ्नुपर्ने हुन्छ । हामीले दुई पार्टीको एकीकरण गरिरहँदा विगतमा भएका एकीकरणका महत्वपूर्ण अनुभवलाई पनि ध्यानमा राख्न पाएको भए हुन्थ्यो । एकीकरण जतिवेला हामीले गरेका थियौँ, त्यो एकीकरण एउटा महान्, ऐतिहासिक, दूरगामी महत्वको थियो । नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन, लोकतान्त्रिक आन्दोलनको विषय पनि थियो । तर, दुइटा पार्टीको एकीकरण गरिसकेपछि तल्लो तहका कमिटी विघटन गर्ने जुन निष्कर्ष निकाल्यौँ । त्यसले हामीलाई अप्ठ्यारोमा पा-यो । एक वर्षसम्म बडो अन्योलको अवस्थाबाट गुज्रिनुपर्यो । एक वर्षसम्म हाम्रा सारा पार्टी कमिटी र सदस्य निष्क्रिय भए । जनवर्गीय संगठन निष्क्रिय भए । त्यसले हामीलाई निकै ठूलो नोक्सानी भएको छ । त्यतिवेला कमिटीहरू विघटन नभएको भए अहिलेको जस्तो भद्रगोल अवस्था आउने थिएन । एकता नभएसम्म साविकका कमिटीले काम गर्थे, एकता भएपछि नयाँ कमिटी बन्थ्यो, पुरानो स्वतः विघटन हुन्थ्यो । 

तर, एकीकरण आखिरी एउटा अनिवार्य प्रक्रिया थियो । एकीकरणविना नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनले आफूलाई सुदृढ गर्न सक्दैनथ्यो । त्यसकारण यस एकतालाई अन्यथा गर्न सक्ने सम्भावना थिएन । एकीकरणलाई सुदृढ गर्नु, त्यसलाई उन्नत स्तरमा उठाउनु, अझ सुव्यवस्थित बनाउनुको विकल्प थिएन । त्यस्तो अवस्थामा हामीले प्रयत्नलाई फेरि अगाडि बढाउँदै लग्यौँ । एकता प्रक्रियालाई अगाडि बढाउने क्रममा एकआपसमा वार्ता, छलफललाई निरन्तर अगाडि बढायौँ । ती वार्ता र छलफल फलदायी ढंगले अगाडि बढ्दै गए । हामीले कसरी एकीकरण गर्ने, एकीकरण गर्दा कस्तो सिद्धान्त, नीति, मापदण्ड अपनाउनुपर्ने हुन्छ भन्ने विषयमा छलफल गर्दै गयौँ । छलफलका क्रममा अनेकौँ विकल्प, विचार आए । त्यसमा पनि अनेक विवाद थिए । तर, अन्त्यमा आएर हामी (सचिवालय) एउटा फर्मुलामा सहमत भयौँ । त्यसैका आधारमा जिल्ला तहको नेतृत्व टुंगो लागेको छ । यसले पार्टीमा उत्साह सिर्जना गरेको छ । गति सिर्जना गरेको छ । जिल्ला तहको एकताले पार्टीलाई अझ बलियो बनाउने निश्चित छ । 

दुइटा पार्टीको एकीकरण गरिसकेपछि तल्लो तहका कमिटी विघटन गर्ने कार्यले हामीलाई अप्ठ्यारोमा पार्यो, एक वर्षसम्म अन्योलपूर्ण अवस्था रह्यो

आवधिक व्यवस्था
अहिले हामीले एकता प्रक्रिया अगाडि बढाइरहँदा आवधिक र तात्कालिक कार्यभारलाई सम्पादन गर्नुपर्नेबारे विशेष रूपमा सोचेका छौँ । पार्टीलाई एकताबद्ध गर्ने उच्चतम अभिभारा सम्पन्न गर्ने क्रममा कुनै पनि कमरेडले कुनै पनि जिम्मेवारी लिएर अगाडि बढ्नुपर्ने हुन्छ । जसलाई ध्यानमा राखेर हामीले के निष्कर्ष निकाल्यौँ भने पहिला आआफ्ना पार्टीमा जो जिल्ला प्रमुख हुनुहुन्थ्यो, अथवा निर्वाचित अध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो, उहाँहरू नै अध्यक्ष वा सचिव हुने भन्ने मापदण्ड बनायौँ । हिजोका जिल्ला कमिटीका कतिपय प्रमुख कमरेड केन्द्रीय कमिटीका सदस्य पनि बन्नुभएको छ । कोही जनप्रतिनिधि (सांसद, मेयर आदि) बन्नुभएको छ । उहाँहरूको हैसियतमा कुनै कमी हुँदैन । उहाँहरूको जे हैसियत छ, त्यो रहिरहन्छ । उहाँहरूले अहिले जिल्ला तहको समेत कार्यभार सम्पन्न गरेर अगाडि बढ्नुपर्ने थप आवश्यकता आइपरेको मात्रै हो । केही जिल्लामा जिल्ला कमिटीको अध्यक्षभन्दा सचिव माथिल्लो तहको सदस्य भएको पनि देखा परेको छ । तर, माथिको हैसियत कायम राख्दै तलको काम सम्पादन गर्नुपर्ने भएकाले त्यसले खासै अप्ठ्यारो पार्दैन । मिलेर हामीले काम गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसरी मात्रै कमिटीलाई एकताबद्ध बनाउँदै, सृदृढ बनाउँदै अगाडि बढ्न सक्छौँ । फेरि यो आवधिक प्रक्रिया मात्रै हो । अर्थात् ६ महिने प्रक्रिया मात्रै हो । हामीले ६ महिनाभित्र हरेक जिल्लाका अधिवेशन सम्पन्न गर्ने अठोट गरेका छौँ । जिल्ला कमिटीले निर्वाचित कमिटीलाई जिम्मेवारी दिइसकेपछि आफ्ना काम र कर्तव्यले पूर्णता पाउँछ । त्यसपछि माथिल्लो कमिटीको पनि काम छँदै छ । 

वैशाखभित्र बाँकी काम 
एकताको प्रक्रिया जिल्ला तहसम्म त पुग्यो, कतिपय केन्द्रीय निकाय गठन गर्नुपर्नेछ । हामीले आयोगहरू गठन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । केन्द्रीय कमिटीभित्र पोलिटब्युरो गठन गरिसकेका छैनौँ । केन्द्रीय सदस्यको कार्यविभाजन गर्नुपर्नेछ । जनवर्गीय संगठन अझै एकताबद्ध भइसकेका छैनन् । कतिपय विशेष संरचना बनाउने विषय पनि बाँकी नै छ । यी काम हामीले गर्न बाँकी छ । हामीले लगातार बसेर जनवर्गीय संगठनको एकता, विभाग गठन, केन्द्रीय सदस्यको कार्यविभाजन र पोलिटब्युरो गठनलगायत प्रयत्न गरेका थियौँ । बाँकी काम वैशाखभित्रै सम्पन्न गर्न सचिवालय दृढतापूर्वक लागेको छ । कतिपय कमरेड विदेश जानेलगायत अन्य कतिपय एजेन्डा राख्नुहुन्छ । दायाँबायाँ नअलमलिईकन नियमित रूपमा सचिवालयको बैठक बसेर बाँकी काम टुंग्याउनुपर्छ । यसरी अगाडि बढ्दा चार–पाँच दिनभित्रै बाँकी सबै काम टुंगो लगाउन सक्छौँ । त्यसपछि पार्टी एकीकृत ढंगले नयाँ कार्यदिशा, नीति, पद्धति, प्रक्रियाका आधारमा अगाडि बढ्न थाल्छ । 

महाधिवेशनको प्रश्न 
पार्टी एकता भएको दुई वर्षभित्र महाधिवेशन गर्ने मोटामोटी धारणा हामीले अगाडि सारेका छौँ । त्यो धारणा संशोधन भएको छैन । यद्यपि एक वर्ष एकीकरण सम्पन्न नहुँदै बितेको अवस्था छ । त्यसकारण अबको एक वर्षमा सबै काम भ्याइन्छ त भन्ने प्रश्न पनि उठेका छन् । तर, हामीले भ्याउने गरी जानुपर्छ । जिल्ला अधिवेशन ६ महिनाभित्र गर्न सक्ने अवस्था भयो भने अन्य अधिवेशन सम्पन्न गर्न पनि त्यति अप्ठ्यारो हुँदैन । दुई वर्षमै महाधिवेशन गर्न नसकिए पनि थोरै समय लम्ब्याएर महाधिवेशन सम्पन्न गर्नुपर्ने हुन्छ । समयमै अधिवेशन गर्न सकिएन, बैठकहरू गर्न सकिएन, पार्टीलाई पद्धति, प्रक्रियाअनुरूप अगाडि बढाउन सकिएन भने पार्टीले अग्रगति लिन सक्दैन । त्यसकारण पार्टीलाई समग्रमा नै अग्रगतिमा लान पद्धतिपूर्वक र निर्धारित समयभित्र गर्नुपर्ने काम गरेर अगाडि बढ्नुपर्छ । महाधिवेशन पनि सकेसम्म हामीले निर्धारण गरेको समयभित्रै सम्पादन गर्नुपर्छ । 

 नेता–कार्यकर्तालाई आह्वान
अहिले नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन नयाँ उचाइमा आएको छ । हामी कम्युनिस्ट आन्दोलनका ७० वर्ष पार गरी ७१ वर्षमा प्रवेश गरेका छौँ । ७१ वर्षका अनुभव अत्यन्त महत्वपूर्ण छन् । हामीले वैचारिक क्षेत्रमा, सैद्धान्तिक क्षेत्रमा, राजनीतिक क्षेत्रमा संगठनात्मक क्षेत्रमा धेरै महत्वपूर्ण उपलब्धि हासिल गरेका छौँ । त्यति मात्रै होइन, हामीले राजकीय क्षेत्रमा पनि उपलब्धि हासिल गरेका छौँ । नेपालमा पहिलोपटक कम्युनिस्ट पार्टीको बहुमतको सरकार बनेको छ । केन्द्रमा मात्रै होइन, हामीले प्रदेशहरूमा समेत बहुमत प्राप्त गरेका छौँ । स्थानीय तहमा समेत हामीले ६० प्रतिशतभन्दा बढी सिट हासिल गरेका छौँ । र, नेपालमा एउटा ठूलो शक्ति निर्माण भएको छ । यो शक्तिलाई सुदृढ गर्ने, गतिशील बनाउने, समुन्नत बनाउने काममा सम्पूर्ण कमरेडहरू एकजुट भएर लाग्नुपर्छ । हामीले अब कुनै पनि प्रकारका गुट–उपगुट आदिको सम्झना पनि गर्नु हुन्न । बैठकहरू नियमित सञ्चालन गर्नुपर्छ । सिंगो पार्टी नेकपालाई नै हामीले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन सम्झनुपर्छ । र, आफ्नो क्रियाकलापको थलो सम्झनुपर्छ । सामूहिक रूपमा अगाडि बढ्दा मात्र समाजवादमा पुग्न सकिन्छ । यसरी अगाडि बढ्यौँ भने हामी चाँडै नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई अझ उचाइमा लान सफल हुनेछौँ । र, मुलुकलाई विकास र निर्माणको काममा पनि नयाँ लहरका साथ रूपान्तरित गरेर अगाडि बढ्न सक्छौँ । हामीसामु अहिले अवसर र चुनौती दुवै छन् । 
(खनाल नेकपाका वरिष्ठ नेता हुन्)